روزنامه شرق در صفحه علم در گزارشی بازی های المپیک ریو در برزیل و تهدیدهای امنیتی چون انتشار ویروس زیکا را مورد بررسی قرار داد.
لغو بازی ها چاره کار نیست
در این گزارش که در شماره سه شنبه یکم تیر 1395 خورشیدی به قلم سعیده پوررضا انتشار یافت، می خوانیم: کم کم به المپیک ریو نزدیک می شویم. هرچند بسیاری از مردم چشم انتظار بازی های المپیک (٥ آگوست تا ١٦ سپتامبر، ١٥ مرداد تا ٢٦ شهریور) ریو هستند، اما برخی هم نگران آغاز بازی ها هستند.
نگرانی این افراد هم دلایل بسیاری دارد، از وضعیت سیاسی برزیل گرفته تا تهدیدات امنیتی و البته از همه مهمتر تهدید ویروس زیکا. چندی است که وحشت از ویروس زیکا بر المپیک ریو سایه انداخته است، بهگونهای که حتی برخی از قهرمانان گفتهاند در صورتی که وضعیت به همین شکل باشد، برای حضور در این دوره از رقابتها تجدیدنظر خواهند کرد.
با توجه به وحشت از گسترش این بیماری بود که ١٥٠ دانشمند و کارشناس برجسته سلامت عمومی در جهان، با انتشار نامهای خطاب به سازمان بهداشت جهانی گفتند به دلیل شیوع ویروس زیکا، زمان برگزاری المپیک ٢٠١٦ به تعویق بیفتد یا مکان آن به جای دیگری منتقل شود.
نامه این دانشمندان و کارشناسان به سازمان بهداشت جهانی، تا حدودی تند و با ابراز نگرانی شدید همراه بود. آنها گفتند یافتههای جدید درباره این ویروس، برگزاری المپیک در برزیل را به امری «غیراخلاقی» بدل میکند.
دکتر «امیر عطاران» از دانشگاه اُتاوای کانادا که از تهیه کنندگان و امضاکنندگان این نامه است، میگوید: «افرادی از همه کشورهای جهان به برزیل میروند، طبیعی است بعضی از این افراد در معرض ویروس زیکا قرار میگیرند و در بازگشت به کشورشان آن را به دیگران هم منتقل میکنند. این یک واقعیت علمی غیرقابلانکار است.
حال اگر کمیته جهانی المپیک بیشتر به فکر چند میلیارد دلار درآمد خود از محل این بازیهاست و کوکاکولا و مکدونالد هم فقط نگران تبلیغات خودشان هستند و کسی به فکر نوزادانی که قرار است با ضایعه مغزی به دنیا بیایند، نیست که دیگر هیچ حرفی باقی نمیماند».
مدتی پیش کمیته بین المللی المپیک گفت که شیوع بیماری زیکا در نقاطی از آمریکایجنوبی و مرکزی مانع برگزاری بازیهای سال ٢٠١٦ در ریودوژانیرو (برزیل) نخواهد شد. در ادامه، با مشکلات برگزاری رقابتهای المپیک در مکانی با خطر ابتلا به ویروس زیکا و همچنین راهکارهای مسئولان اجرائی برای مقابله با این مشکل، بیشتر آشنا می شویم.
زیکا، نوعی بیماری ویروسی است که ناقل آن نوعی پشه است و به بروز مجموعهای از نقایص مادرزادی منجر میشود.
دکتر «امیر عطاران»، استاد دانشگاه اُتاوا، میگوید: «اگر سازمان بهداشت جهانی برای پیشگیری از تولد کودکان ناقصالخلقه که همه عمرشان معلول هستند، رقابتهای المپیک را به تعویق نیندازد، از جمله سنگدلترین سازمانهای جهانی است».
با اینکه تا آغاز مراسم افتتاحیه المپیک ریو، فرصت چندانی باقی نمانده است، این استاد دانشگاه اُتاوا، به دلیل شیوع ویروس زیکا، خواستار تعویق این مسابقات یا برگزاری آن در مکانی دیگر شده است. وی هشدار میدهد که با واردشدن خیل جمعیت به برزیل، تولد تعداد زیادی کودک ناقصالخلقه اجتنابناپذیر خواهد شد.
دکتر «امیر عطاران»، متخصص سلامت عمومی، در مقالهای که بهتازگی در نشریه سلامت عمومی هاروارد منتشر کرده است، می پرسد: «آیا میتوان نیم میلیون نفر دیگر را درست در این زمان راهی برزیل کرد؟» برزیل کشوری است که بیماری زیکا تا حدود زیادی آن را متأثر کرده است.
زیکا نوعی بیماری ویروسی است که یک پشه عامل گسترش آن است و امروزه هم بهلحاظ علمی ثابت شده که این بیماری موجب گستره وسیعی از نقایص مادرزادی میشود، ازجمله تولد کودکانی که سرشان به شکل غیرطبیعی کوچک است و مشکلات عصبشناختی دارند.
پیش از این سازمان بهداشت جهانی، اعلام کرده بود که شیوع این بیماری، وضعیتی اورژانسی را پدید آورده است. البته سازمان بهداشت جهانی میگوید محدودیتی برای سفر به کشورهای درگیر در این بیماری یا تجارت با آنها وجود ندارد، اما توصیه میکند زنان باردار به این مناطق سفر نکنند.
پس می بینیم دکتر «عطاران» با مقامات سازمان بهداشت جهانی و المپیک (که اصرار دارند مسابقات المپیک در همین زمان و مکان برگزار شود و شیوع بیماری زیکا نباید تغییری در آن ایجاد کند)، همعقیده نیست. کمیته بینالمللی المپیک هم که به توصیههای سازمان بهداشت جهانی عمل میکند، میگوید تصمیمی برای تعویق این مسابقات یا تغییر مکان آن ندارد.
دکتر «ریچارد باگت»، مدیر پزشکی کمیته بینالمللی المپیک، به آسوشیتدپرس میگوید: «مقامات سازمان بهداشت جهانی بهوضوح میگویند که هیچ محدودیتی برای سفر به برزیل یا تجارت با این کشور وجود ندارد، پس توجیهی ندارد که این مسابقات را متوقف کنیم، به تعویق بیندازیم یا مکان برگزاری مسابقات را تغییر دهیم. کمیته بینالمللی المپیک همچنان به بررسی دقیق وضعیت ادامه میدهد و با سازمان بهداشت جهانی همکاری میکند. ما پس از آنکه با متخصصان مشورت کردیم، متقاعد شدیم که طی هفتههای باقیمانده تا المپیک، وضعیت بهبود مییابد».
انتظار میرود که بازیهای المپیک حدود ٥٠٠ هزار نفر را از سراسر جهان به ریودوژانیرو بکشاند.
همین موضوع موجب نگرانی دکتر «عطاران» شده است چراکه به باور وی، ممکن است موجب شیوع این بیماری در دیگر نقاط جهان و همچنین موجب افزایش تعداد بیشتری کودک با سر معیوب شود که در اثر ابتلای مادران باردار به این ویروس متولد میشوند.
او می گوید: «اگر مسابقه ای برگزار نشود، دلیلی هم برای سفر این افراد به برزیل وجود ندارد». البته او تأکید می کند که نمیخواهد این دوره از مسابقات المپیک لغو شود، اما دستکم میتوان این بازیها را به تعویق انداخت یا مکان برگزاری آن را تغییر داد.
دکتر «عطاران» در یک گفت وگوی تلفنی با خبرنگار آسوشیتدپرس، بهصراحت از کمیته بینالمللی المپیک و سازمان بهداشت جهانی انتقاد میکند و میگوید: «کمیته بینالمللی المپیک و سازمان بهداشت جهانی، اینقدر بلندنظر نیستند که بازیها را به تعویق بیندازند تا از تولد کودکان بیماری که همه عمرشان معلول هستند، پیشگیری کنند؛ پس باید آنها را از سنگدلترین سازمانهای جهانی توصیف کرد. تنها چیزی که من میخواهم، این است که بازیها با کمی تأخیر برگزار شود تا مطمئن شویم کودکی با معلولیت مادامالعمر به دنیا نمیآید».
شیوع بیماری زیکا یکی از مشکلات پیشروی برزیل برای برگزاری اولین دوره از رقابتهای المپیک در آمریکای جنوبی است. «دیلما روسف»، رئیسجمهوری برزیل هماکنون متهم است اقتصاد برزیل در رکود شدیدی به سر میبرد، کشور در رسوایی اقتصادی شدیدی فرو رفته که منشأ آن غول نفتی پتروبراس است که زیر نظر دولت فعالیت میکند.
البته گفتنی است دکتر «عطاران» اولین مقام بهداشتی نیست که خواستار بهتعویقافتادن مسابقات المپیک به دلیل شیوع زیکا میشود، «آرتور کاپلان» و «لی ایگل» استادان دانشگاه اهل نیویورک نیز پیش ازاین در مقالهای که در فوربس منتشر شد، نوشتند میزبانی المپیک در مکانی را که آکنده از ویرس است «صرفا باید بیمسئولیتی» توصیف کرد. مقامات کمیته بینالمللی المپیک و ورزش برزیل میگویند تا زمان برگزاری مسابقات، از شدت این بیماری کم میشود؛ زیرا این مسابقات در فصل زمستان آمریکای جنوبی برگزار میشود که موجب کاهش جمعیت پشهها میشود. با اینهمه هیچکس نمیگوید این بیماری تا آگوست و آغاز این رقابتها، بهطور کامل فروکش کند. «
جیمی ویت وورث» استاد سلامت عمومی بینالملل در مدرسه پزشکی بیناریهای استوایی در لندن، با اشاره به مقاله دکتر «عطاران» میگوید: «این زنگ اخطاری است برای مقامات که با دقت بیشتری این وضعیت را زیر نظر بگیرند».
با اینهمه، او اذعان میکند بسیار دشوار است که در این موقعیت زمانی که بسیار دیرهنگام است، برنامههای المپیک را تغییر داد. «ویتوورث» میگوید مسئولیت آشکارکردن خطر چنین بیماریهایی به عهده سازمان بهداشت جهانی است، این گفته به این معناست که سازمان بهداشت جهانی باید کارش را انجام دهد؛ حتی اگر به مشاورههایی منجر شود که بازیهای المپیک را تحتتاثیر قرار دهد.
او میگوید: «وظیفه و هدف سازمان بهداشت جهانی این نیست که برای خودش محبوبیت کسب کند؛ پس باید این ملاحظات را کنار بگذارد و به موضوع سلامت عمومی بپردازد».
«کریستین لیندمایر» سخنگوی سازمان بهداشت جهانی، میگوید: «بسیار مهم است که همه مسافرانی که برای تماشای مسابقات به ریودوژانیرو میروند، اقدامهای احتیاطی را در برابر پشهها رعایت کنند؛ بهویژه آنکه زنان باردار باید درباره سفر به ریو با پزشک خود گفتوگو کنند». با اینهمه به نظر میرسد بدنه حاکم بر فوتبال جهان، اخطار دکتر «عطاران» را جدی تلقی کرده است.
«میشل دی هووگ»، رئیس کمیته پزشکی فیفا، مقاله این استاد دانشگاه کانادا را «پیام اخطار» توصیف کرده و گفته است، او باید از بخش پزشکی فیفا درباره ارزیابیاش از این وضعیت توضیح بخواهد و نتیجه را به شورای حکام فیفا گزارش دهد. مسابقات فوتبال المپیک در مکانهای مختلفی در برزیل انجام می شود؛ ازجمله در بخشهایی که زیکا در آنجاها بسیار شایعتر از ریو است.
«هپ سولو»، دروازهبان تیم زنان آمریکا، پیشازاین گفته بود اگر قرار باشد که نگران زیکا و پیامدهای ابتلا به آن باشد، ترجیح میدهد اصلا به ریو نرود.
«سولو» همچنین در مصاحبه با شبکه «سیانبیسی» گفته است باید با «اکراه و بیمیلی» به این مسابقات برود. او میگوید: «من تمام اقدامهای احتیاطی را رعایت میکنم؛ حتی شاید در این مدت به غیر از موارد ضروری مانند تمرین و مسابقه، از اتاقم در هتل بیرون نروم».
دکتر «دیوید هیوز» مدیر پزشکی تیم المپیک استرالیا، میگوید: «اصلا امکان ندارد که زمان بازیها تغییر کند». وی مدتی پیش در یک بیانیه تأکید کرده بود، خطر ابتلای قهرمانان استرالیا به ویروس زیکا «بسیار کم» است؛ هرچند او فقط به ارتباط با وضعیتی که موجب سندرم گیلن باره میشود (وضعیتی با احتمال مرگ که موجب فلج موقت میشود)، اشاره کرد؛ ولی هیچ اشارهای به این موضوع نکرد که اثبات شده است ویروس زیکا باعث میشود فرزندانی متولد شوند که مغز آسیبدیده دارند و این ضایعه تا آخر عمر با آنها همراه است.
«هیوز» می گوید: «آخرین افرادی که در یکی، دوماه گذشته در ریو بودند و من با آنها گفتوگو کردم، حتی یک پشه هم در ریو ندیده بودند. من بر این باورم که با دانستن اینکه ما دستورالعملهای مناسب و معیارهایی برای پیشگیری در محل داریم، میتوانیم با اعتمادبهنفس، به کارمان ادامه دهیم».
دکتر «ایزاک بوگاچ»، متخصص بیماریهای عفونی دانشگاه تورنتو، که به بررسی مسیر احتمالی این ویروس پرداخته است، میگوید احتمال بسیاری هست که برگزاری مسابقات المپیک ریو باعث گستردهترشدن ویروس زیکا در سراسر جهان شود.
با این همه «بوگاچ» میگوید ازآنجاییکه بیشتر افرادی که به ریو سفر میکنند، دچار زیکا نمیشوند، تعویق بازیها یا تغییر مکان آن، واکنشی افراطی محسوب میشود. وی می گوید: «گستردهشدن زیکا در کشورهای دیگر، پیشازاین انجام شده است. لغو بازی های المپیک هیچ کمکی به پیشگیری از شیوع این بیماری نمی کند».