آیا فیلم مشهور «دکتر استرنجلاو» را دیده‌اید؟ این فیلم را «استنلی کوبریک» در سال ۱۹۶۴ ساخته است . در آن «پیتر سلرز» در نقش دکتر استنرجلاو، کنترلی روی یکی از دست‌هایش نداشت، این دست خودسر، مرتب می‌خواست که سلام نازی بدهد!
اما جالب است بدانید که این مشکل منحصر به این فیلم نیست و سندرمی به نام سندرم دست بیگانه وجود دارد!
در این اختلال عصبی – روانپزشکی ، یک دست سرخود عمل می‌کند، گویی که تحت اراده مغزی جدا از مغز بیمار است.
البته در بیماری‌هایی مثل تشنج، لرزش دست یا اختلالات حرکتی مثل کره، دیستونی و آتتوز هم دست بی‌اختیار حرکت می‌کند. اما این موارد زیرمجموعه سندرم دست بیگانه نیستند. چون در این بیماری‌ها، دست حرکاتی بی‌هدف دارد، اما حرکات دست در سندرم دست بیگانه هدفدار هستند.
دکتر «کن هیلمن»، یکی از نورولوژیست‌های دانشگاه کالیفرنیا، موارد جالبی از این سندرم را به خاطر می‌آورد: مثلا او بیماری را به یاد می‌آورد که در هنگام خرید با دست چپش که دست بیگانه بود، کفش قرمزی را انتخاب می‌کرد ولی دست راستش، آن کفش را سر جایش می‌گذاشت و کفشی آبی را برمی‌داشت!
نخستین بار یک نورولوژیست آلمانی به نام دکتر کورت گلداشتاین در سال ۱۹۰۸، موردی از سندرم دست بیگانه را گزارش کرد. دست چپ بیمار او هر کاری که دلش می‌خواست انجام می‌داد و حتی یک بار می‌خواست خفه‌اش کند!
سندرم دست بیگانه به علل مختلفی به وجود می‌آید.
آسیب به ناحیه‌ای از مغز به نام کورپوس کالوزوم که دو نیمکره مغز را به هم متصل می‌کند، می‌تواند باعث سندرم دست بیگانه شود. این آسیب می‌تواند بعد از سکته مغزی یا در طی جراحی‌هایی که برای کنترل تشنج انجام می‌شود ، رخ دهد. معمولا دست چپ، بیگانه می‌شود، چون دست چپ از از نیمکره راست فرمان می‌گیرد.
اگر سندرم دست بیگانه داریم، پس چرا سندرم پای بیگانه نداریم؟! شاید علت این مطلب، کنترل دو طرف بیشتر پاها توسط مغز باشد.
یک نوع شایع‌تر سندرم دست بیگانه، بیماری است که گرفتن اشیا و اجسام توسط دست غیر قابل کنترل می‌شود. در این نوع بیماری، شخص ممکن است هر چیزی را که جلویش باشد، با دست محکم بگیرد و رها نکند. این نوع بیماری، به خاطر آسیب به لوب پیشانی مغز رخ می‌دهد، چون این قسمت از مغز به موازات بالغ شدن مغز، رفلکس طبیعی چنگ زدن را مهار می‌کند.
آسیب به قسمت خلفی جانبی لوب آهیانه یا لوب خلفی مغز هم می‌تواند باعث سندرم دست بیگانه شود. در این نوع از بیماری حرکات دست خشن‌تر است و شخص ناخودآگاه کف دستش را به گونه ای قرار می‌دهد که از تماس با اشیای مجاور، پرهیز کند.
در بیماری‌های پیشرونده تحلیل‌برنده عصبی مثل کروتزفلد جاکوب و زوال قشری قاعده‌ای ، هم سندرم دست بیگانه دیده می‌شود.
درمانی برای این بیماری وجود ندارد، فقط می‌توان با مشغول نگاه داشتن دست گرفتار، میزان علایم را کاهش داد.
دکتر علیرضا مجیدی
