چکیده:
معلولیت محدودیت است اما ناتوانی نیست همه انسانها دارای محدودیت اند خداوند همه انسانها را نیازمند و در محدودیت آفریده اما این به معنای ناتوانی در رسیدن به خواسته های معقول شان نیست. انسان از پی محدودیت تن سازنده شد انسان در چون در دیدن میکروب نابینا بود میکروسکوپ را ساخت در دیدن اجرام و کواکب کم بینا بود تلسکوپ را ساخت در پریدن وسرعت کم توان بود و هواپیما را ساخت در ارتباطات محدود بود تلفن همراه ساخت و….
معلولیت و محدودیت در نگاه تعالیم وحیانی نشان از حکمت متعالی خداوند در به ظهور رساندن قابلیتهای نهفته در وجود انسانهاست.. قرآن کریم وجود نواقص در زندگی انسان را امتحانی از جانب پروردگار بیان فرموده است. چنانکه می فرماید :
«وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الأَمْوالِ وَ الأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرینَ؛ الَّذینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصیبَهٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ؛ أُولئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ رَحْمَهٌ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ»
قطعاً همه شما را با چیزى از ترس، گرسنگى و کاهش در مالها وجانها و میوه ها آزمایش مى کنیم؛ و بشارت ده به استقامت کنندگان! آنها که هر گاه مصیبتى به ایشان می‌رسد، مى‌گویند: «ما از آن خدائیم؛ و به سوى او باز مى‌گردیم! اینها، همانها هستند که الطاف و رحمت خدا شامل حالشان شده؛ و آنها هدایت یافتگان هستند. در این آیه یکی از مصادیق امتحان نقص در انفس و جان بیان شده؛ اما چنین امری مانع سلوک معنوی و سیر به کمال نبوده؛ لذا قرآن کریم صابرین را بشارت به پاداش الهی داده است. محدودیتی که در جسم بسیاری افراد است و معلولیت نام دارد در واقع نعمتی است از جانب حق فرصتی است مغتنم برای رهاشدن از زندان جسم.
زندانی که برای عموم شکسته نیست اما برای افراد معلول شکسته است تا بتوانند سریعتر از سایر افراد،پرواز کنند فرصت رهایی از قید و بندهای نفس و تعلقات مادی برای فرد معلول بیشتر از سایر افراد جامعه است معلول بر بال اندیشه و خودباوری خویشتن را اثبات میکند ترحم جامعه به افراد معلول فرصت رشد و شکوفایی از انها را سلب میکند. تغییر نگرش جامعه نسبت به معلولیت زمینه توجه به نیازها و توانایی های افراد دارای محدودیت را جهت حضور فعال داشتن در اجتماع را فراهم میکند. وقتی جامعه معلولیت رو عامل ضعف افراد نداند بلکه یک تفاوت تلقی کند معلول معلولیتش رو پنهان نمیکند و میل به انزوا و گوشه گیری پیدا نمیکند.
مقدمه:
شرح فلسفه معلولیت در قرآن
در نگاه تعالیم الهی انسان با افکار، روح و اعتقادات خودش معنا می شود، نه با جسم اش، جسم شئونی از مراتب وجود است و در مقابل حقیقت روح فنا پذیراست… جسم فقط مرتبه ای از ظهور روح انسانی است به قول بزرگان فلسفه و عرفان اسلامی جسم کمال اول طبیعی نفس است که روح در آن خودش را به کمال می رساند (۱) اینکه بعضی افراد جامعه معلولیت را ناتوانی می بینند ریشه آن به جهت درک ناقصی است که نسبت به شناخت از خود دارند… وقتی حقیقت خود را جسم ببینیم ارزشها را در همان محدوده جسم تعریف می کنیم وهر آنچه نیاز جسم باشد همان را می بینیم و از زیبایی های درون که اخلاق اندیشه و باور صحیح است غافلیم. خداوند در قرآن کریم آنچه را که ارزش محسوب میشود و برای انسان و مایه زینت و زیبایی او قرار می گیرد را ایمان و اعتقاد صحیح دانسته و مزین شدن به آن را ارزش معرفی می کند. (۲)و با نفی هرگونه برتری های نژادی کرامت انسانی را در خودکنترلی وخودمهاری نفس انسانها می داند نه رنگ پوستشان و به تعبیری دیگر ارزش و زیبایی در ویژگی هایی است که انسان در به وجود آوردن آن نقش بسزایی داشته باشد نه اینکه مانند رنگ پوست نوع چهره سرزمین ومحیط تولد فرهنگ ملل وخانواده که به هیچ وجه در اختیار خود انسانها نیست و در به وجود آمدن آنها نقشی ندارند مایه مباهات و فخرشان شود و به نوعی آنرا ارزش معرفی کنند. قرآن کریم تقوا را عامل برتری افراد در نزد پروردگار دانسته؛ لذا ممکن است شخص معلولی به مراتب دارای جایگاه والاتری در نزد خدای متعال بوده باشد: یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثى وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیر»؛ اى مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیره ها و قبیله ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید (اینها ملاک امتیاز نیست،) گرامى ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست خداوند دانا و آگاه است.(۳)
بر این اساس در دستورات به مکلفین از برخورد نامناسب با کسانی که نقص عضو داشته و یا تمسخر دیگران نهی نموده است؛ چنانکه می فرماید: عَبَسَ وَ تَوَلَّى؛ أَنْ جاءَهُ الْأَعْمى؛ وَ ما یُدْرِیکَ لَعَلَّهُ یَزَّکَّى؛ أَوْ یَذَّکَّرُ فَتَنْفَعَهُ الذِّکْرى»؛ چهره درهم کشید و روى برتافت! از اینکه نابینایى به سراغ او آمده بود، تو چه مىدانى شاید او پاکى و تقوى پیشه کند؟ یا متذکر گردد و این تذکر به حال او مفید باشد.(۴)
یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسى أَنْ یَکُونُوا خَیْراً مِنْهُمْ وَ لا نِساءٌ مِنْ نِساءٍ عَسى أَنْ یَکُنَّ خَیْراً مِنْهُنَّ وَ لا تَلْمِزُوا أَنْفُسَکُمْ وَ لا تَنابَزُوا بِالْأَلْقابِ بِئْسَ الاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِیمانِ وَ مَنْ لَمْ یَتُبْ فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُون»؛ اى کسانى که ایمان آورده اید! نباید گروهى از مردان شما گروه دیگر را مسخره کنند، شاید آنها از اینها بهتر باشند و نه زنانى زنان دیگر را، شاید آنان بهتر از اینان باشند و یکدیگر را مورد طعن و عیب جویى قرار ندهید و با القاب زشت و ناپسند یکدیگر را یاد نکنید، بسیار بد است که بر کسى پس از ایمان نام کفرآمیز بگذارید و آنها که توبه نکنند، ظالم و ستمگرند.(۵) از این روست که در جامعه عمل وجراحی زیبایی در نگاه بسیاری ارزش تلقی میشود که به دنبال پیدا کردن شخصیت از طریق آن هستند. ارزش انسان در چیزی است که ان چیز رو خوب می بیند (قیمه کل امروئ ما یحسنه…نهج البلاغه حکمت ..) وقتی انسان خودش را مو یا صورت یا دست و بازو می بیند ارزشش همان مو و صورت دست وبازوست معلولیت یک بسته و هدیه خداوندی است. در تعبیری دیگر قرآن کریم معلولیت را در مواجه انسان با حق بیان میکند(۶)( أَفَلَمْ یَسِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَتَکُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ یَعْقِلُونَ بِهَا أَوْ آذَانٌ یَسْمَعُونَ بِهَا فَإِنَّهَا لَا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَکِن تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ (۴۶) آیا در زمین گردش نکرده اند تا دلهایى داشته باشند که با آن بیندیشند یا گوشهایى که با آن بشنوند در حقیقت چشمها کور نیست لیکن دلهایى که در سینه هاست کور است . ) وقتی قلب انسان از دریافت حق کور میشود چشم دل از دیدن حقایق در حجاب است آن زمان معلولیت رخ میدهد. نابینا در واقع کسی است که از دیدن حق ناتوان است کسی که صدای حق را نمی شنود ناشنواست کسی که حق را بیان نمی کند لال و گنگ است کم توان ذهنی کسی است که یا حق را نمیفهمد و اگر هم آنرا بفهمد انکار میکند .نقص و ناتوانی زمانی رخ میدهد که انسان موضع گیری خودش رو نسبت به حق اعلام میکند.
در نگاه قرآن هرگونه محدودیت و محرومیت که انسانها با آن مواجه میشوند حال این محدودیت نقصی در مال باشد مثل ورشکستگی اقتصادی و یا نقصی در جان باشد مثل معلولیت جسمی در واقع زمینه ساز رشد و شکوفایی آنهاست(۷) با این نگاه محدودیت مهمترین عامل سازندگی بشر است. انسان از پی محدودیت تن سازنده شد انسان در چون در دیدن میکروب نابینا بود میکروسکوپ را ساخت در دیدن اجرام و کواکب کم بینا بود تلسکوپ را ساخت در پریدن وسرعت کم توان بود و هواپیما را ساخت در ارتباطات محدود بود تلفن همراه ساخت و…. معلولیت و محدودیت در نگاه تعالیم وحیانی نشان از حکمت متعالی خداوند در به ظهور رساندن قابلیتهای نهفته در وجود انسانهاست.(۸)محدودیتی که در جسم بسیاری افراد است و معلولیت نام دارد در واقع نعمتی است از جانب حق فرصتی است مغتنم برای رهاشدن از زندان جسم . زندانی که برای عموم شکسته نیست اما برای افراد معلول شکسته است تا بتوانند سریعتر از سایر افراد،پرواز کنند فرصت رهایی از قید و بندهای نفس و تعلقات مادی برای فرد معلول بیشتر از سایر افراد جامعه است معلول بر بال اندیشه و خودباوری خویشتن را اثبات میکند ترحم جامعه به افراد معلول فرصت رشد و شکوفایی از انها را سلب میکند. تغییر نگرش جامعه نسبت به معلولیت زمینه توجه به نیازها و توانایی های افراد دارای محدودیت را جهت حضور فعال داشتن در اجتماع را فراهم میکند. وقتی جامعه معلولیت رو عامل ضعف افراد نداند بلکه یک تفاوت تلقی کند معلول معلولیتش رو پنهان نمیکند و میل به انزوا و گوشه گیری پیدا نمیکند.
اگر بستر آموزش و فرهنگ سازی صحیح برای افراد دارای محدودیت فراهم نشود تکدی گری رشد پیدا میکند وقتی با نگاه غلط حس ناتوانی را به افراد دارای محدودیت القا میکنیم در واقع آسیبی به استعداد و توانایی های انسانی میزنیم واین نوع ترحم به جای حفظ عزت و کرامت انسانی باعث تخریب خودباوری و اعتماد به نفس افراد دارای محدودیت میشود. موفقیت افراد دارای معلولیت مستلزم نگاه صحیح جامعه وتحقق حقوق اجتماعی برای اوست مردم نسبت به هم مانند آئینه هستند اگر این آینه ها شفاف و درخشان باشد تصاویر هم زیبا در ان انعکاس پیدا میکند.
در نهج البلاغه وظیفه حکومتها نسبت به معلولین:
در نامه امام علی (علیه السلام) به مالک اشتر در خصوص طبقه ی گرفتار و محروم جامعه آمده است:سپس خدا را! خدا را! در خصوص طبقات پایین و محروم جامعه، که هیچ چاره اى ندارند، [و عبارتند] از زمین گیران، نیازمندان، گرفتاران، دردمندان. …مبادا سر مستى حکومت تو را از رسیدگى به آنان باز دارد، که هرگز انجام کارهاى فراوان و مهم عذرى براى ترک مسئولیت هاى کوچکتر نخواهد بود. همواره در فکر مشکلات آنان باش، و از آنان روى بر مگردان، به ویژه امور کسانى را از آنان بیشتر رسیدگى کن که از کوچکى به چشم نمى آیند و دیگران آنان را کوچک مى شمارند و کمتر به تو دسترسى دارند. براى این گروه، از افراد مورد اطمینان خود که خدا ترس و فروتنند فردى را انتخاب کن، تا پیرامونشان تحقیق و مسائل آنان را به تو گزارش کنند. سپس در رفع مشکلاتشان به گونه اى عمل کن که در پیشگاه خدا عذرى داشته باشى(-۲۰۹)
که مجموع این اخبار بیانگر وظیفه ی شخص معلول و جامعه و حاکمیت نسبت به او بوده که در صورت رعایت این امور سختی تحمل نقص بر شخص معلول آسانتر گشته و زمینه ی زندگی عادی او همچون سایر افراد اجتماع میسر می گردد.
حال اگر معلولیت را هدیه خدا به بعضی از بندگان بدانیم و اگر بدانیم که فرد معلول هر مقدارکه توانسته بیاندیشد و سرگرم جذابیت های مادی جامعه نشود به جهت محدودیتی که است که دچارش شده، آنوقت محدودیت تن را لطف خدا می داند و این محدودیت مانند یک ترمز شدید فرد را در سراشیبی زندگی، آن هم در جوانی وادار میکند که خودش را با ابعاد روحی و معنوی ام ارزش یابی نموده و تعریف کند.. وشرایط جسمی خویش را مایه ضعف و ناتوانی خویش تلقی نکند. .در تعالیم الهی انبیاء آمده اند، انسانیت را احیا کنند انسان به تاسی از خداوند که رحمان و رحیمِ است، باید سراپا رحمانیت باشد و جامعه و انسان ها را به شکلی بسازد که استعدادها بارور شوند، انسان ها رنج نکشند، باید بستری در جامعه ساخت که انسان ها از بُعدِ روحی و معنوی به درجات متعالی برسند و این بستر نمی توانست در یک جامعه فقر زده باشد، نمی توانست در جامعه ای تبلور داشته باشد که همواره انسان ها کار کنند تا پول درآورند، بخورند تا زنده بمانند. در واقع معلولیت سرفصلی از عشق بازی با خداست، معلولیت گلی است که خداوند به آدمی هدیه می دهد تا او را عاشق خودش کند. البته این در صورتی است که دیدگاه جامعه صحیح باشد و جهان بینی افراد عمیق، اما اگر تفکر فرد این باشد که من معلول ام و نمی توانم خوب حرکت کنم تبدیل به ذلت می شود و اگر این سوال ها تکرار شود که چرا بدن من معیوب است؟ چرا به مانند انسان های تندرست نمی توانم بدوم و یا ورزش کنم؟ و….
معلولیت می شود مصیبت عظما. از این روست که حس ناتوانی از خود ناتوانی خطرناکتر است چراکه منشا این احساس اندیشه است که البته میتواند از عامل بیرونی تقویت یا تضعیف شود..واین عامل بیرونی جامعه است که اگر در برخوردار کردن افراد با نیازهای خاص دچار کج اندیشی و اعوجاج فکری شود اندیشه انسان را جهت گیری میکند وباعث رکود و جمود فکری میشود. به تعبیری دیگر میتوان گفت عدم امکان بهره‌مندی معلولان از تسهیلات و فضاهای شهری در یک جامعه درواقع نه به خاطر معلولیت آنان بلکه به لحاظ معلولیت اجتماع و ناتوانی آن در سازگاری امکانات فضاهای شهری با نیازهای این طیف از شهروندان جامعه است. پس میشود با اصلاح محیط و تدارک وسایل حمل‌ونقل است به‌طوری‌که افراد معلول قادر باشند تا آزادانه و بدون خطر در محیط پیرامون خود اعم از اماکن عمومی، معابر، محیط شهری و ساختمان‌های عمومی حرکت کنند و از تسهیلات محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی با حفظ استقلال فردی لازم بهره‌مند شوند….
هدف از مناسب‌سازی محیط شهری دستیابی معلولین در جهت رسیدن به استقلال نسبی و به عبارتی تساوی فرصت‌ها، عدالت اجتماعی و پیوستن تمامی افراد معلول به جامعه و ایجاد اجتماعی بدون مانع است.
نگاه ترحم آمیز، ظلمی است آشکار وقتی قوانین مربوط به معلولان نادیده گرفته می شود اهمیت نگاه درست جامعه به موضوع معلولیت باید از مهمترین کارکرد قوانین حمایتی باشد البته اگر زمینه‌سازی برای دسترسی افراد دارای معلولیت به مواهب و فرصت‌های اجتماعی همواره در اولویت برنامه‌های مربوط به احقاق حقوق معلولین قرار داشته باشد . در همه جوامع حمایت از حقوق انسانی وظیفۀ همۀ دولت‌ها در همۀ جوامع و برای همۀ شهروندان به شمار می‌رود. ازاین‌رو، شعار «یک جامعه برای همه» جزو برنامه‌های مجمع عمومی سازمان ملل قرار گرفته است. اگرچه، کمبود آگاهی‌های عمومی و نگرش منفی به پدیدۀ معلولیت در سطح جامعه، هنوز هم از عمده‌ترین معضلات و موانع در دستیابی به حقوق انسانی این قشر محروم در همۀ جوامع به شمار می‌آید.در پایان به اهمیت رفتار درست با افراد دارای مدودیت در روایات نیز میتوان برشمرد.
در کتب روایی هر چند باب مستقلی برای افراد معلول اختصاص داده نشده؛(۱۰) اما در روایات متعددی به ابعاد مختلف نقص عضو اشاره شده است، از امتحان بودن آن، وظیفه ی شخص معیوب؛ وظیفه ی حکومت و مردم سالم در مقابل افراد دارای محدودیت . که برخی از آنها بیان می گردد.
۱_ جانشینی «ابن مکتوم» نابینا در مدینه در غیاب پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله و سلّم):
ابن مکتوم» در غزوه ی «احد و «حمراء الاسد» و «بنی نضیر» و «الکدر» و «بحران» و «خندق» و «بنی قریظه» و «بنی لحیان» و «الغابه» و «حدیبیه» و «فتح» و «حنین» و «طائف» و «حجه الوداع»، جانشین پیامبر(صلی الله علیه وآله) در مدینه بود(۱۱) جانشین قرار گرفتن چنین شخصی بیانگر آن است که نابینا بودن مانع قابلیت های دیگر شخص در راستای فعالیتهای اجتماعی نخواهد بود.
۲_ارسال آموزگار نابینا به مدینه:
مصعب بن عمیر» از کسانی است که در مکه اسلام را پذیرفت. پیامبر اکرم (صلی اللّه علیه و آله و سلم) او و «ابن ام مکتوم» نابینا را به عنوان سفیران خویش به مدینه فرستاد تا انصار و اهالی مدینه را قرآن بیاموزند. اینان اولین کسانی بودند که جهت آموزش قرآن به مدینه رفتند(۱۸)
۳_مؤذن نابینا:
بلال حبشی»، «ابومحذوره» و «ابن ام مکتوم» که شخصی نابینا بود از مؤذنان پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) بوده اند.
۴_ مشارکت در جهاد:
عمر بن جموح» با اینکه از ناحیه پا لنگ بود و جهاد بر وی واجب نبود، اما در جنگ احد با اصرار فراوان از پیامبر خواست که در جنگ شرکت کند. تا اینکه با درخواست او موافقت شد و در احد به شهادت رسید. پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) پس از شهادت وی خطاب به او گفتند: «گویا ترا می بینم که با پای سالم در بهشت قدم می زنی.(۱۲)
۵_ مشارکت در نماز جماعت:
روایاتی که بیان می دارد شخص نابینا در صورت امکان می بایست در نماز جماعت شرکت کند و نمی بایست از عبادات جمعی دور بماند. در این باب دو روایت در منابع شیعی و سنی است: روایت اول که از «ابن ام مکتوم» است که از پیامبر (صلی الله علیه وآله) سوال نمود من شخصی نابینا و منزلم نیز از مسجد دور است، آیا اجازه می دهید در منزل خود نماز بگزارم و در جماعت حاضر نشوم؟ حضرت فرمودند: آیا صدای اذان را می شنوی؟ وی پاسخ مثبت داد و پیامبر(صلی الله علیه واله) فرمودند رخصتی برای تو نمی بینم.(۱۳)
در روایت دیگری که در منابع شیعی نقل شده شخص نابینایی از حضرت سوال نمود چه بسا من صدای اذان را می شنوم؛ اما کسی را نمی یابم که مرا به مسجد برساند. حضرت در پاسخ وی فرمودند: طنابی از منزلت به مسجد وصل نما و در جماعت حاضر شو.(۱۴) که در این روایت تاکید بر این شده که به هر صورت که شده شخص نابینا خود را به مسجد برساند.
۶_خیر بودن نسبی نابینایی برای فرد:
روایت «عثمان بن حنیف» که بیان می دارد نابینایی از پیامبراکرم(صلی الله علیه وآله) طلب دعا برای بهبودی و شفای خود نمود؛ اما پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمود که چنین حالی برای توبهتر است؛ هر چند که اگر بخواهی برای تو دعا می کنم؛(۱۵)
۷_ مراقبت در رفتار با اهل بلا:
پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) در مورد نگاه به کسانی که چهره ی نامناسبی به واسطه ی بیماری داشته بیان فرمودند: به اهل بلاء و جذامیان نگاه طولانی میندازید؛ زیرا که چنین امری آنان را محزون می سازد.(۱۶)
۸_ بیان ثواب برای کمک به معلولین:
رسول خدا فرمودند: «هر کس معلولی را در کارهایش کمک کند، خدا در کارش به او کمک دهد و در قیامت فرشته هائى روا دارد که او را در گذر از هراسها کمک دهند».(۱۷)
نتیجه گیری :
شکستگی قفس تن سرآغاز پرواز روح است جسم زندان روح است درواقع روح انسان در قفس جسم برای تعالی و کمال خود نیازمند آگاهی به این حقیقت است که منشا ظهور توانایی اندیشه است نه جسم و پرواز، بربال اندیشه است چراکه جسم همگان محدود به جاذبه زمین است. در نگاه تعالیم الهی محدودیت های ما زمینه ساز تبلور و شکوفایی استعدادهای ماست و ناتوانی تصوری است فقط در ذهن که ما آنرا خلق می کنیم اینکه جسم دچار نقص باشد دلیلی بر ضعف اندیشه و ناتوانی محض نیست اندیشه های تحول ساز در جسمی محدود ظاهر شدند از استفان هاوکینگ تا بتهوون….خودباوری و درک درست از خویشتن سبب بروز و ظهور توانایی های انسانی است فارغ از همه محدودیت های جسمی. پس میتوان گفت معلولیت انعکاس تفاوت هاست نه مظهر ناتوانی و میتوان گفت امید و ایمان به موفقیت در یک ذهن فعال و اندیشه قدرتمند ساخته میشود و زیبایی هر چیز به پویا بودن و جاری بودن آن شی است ماند باور درست از نگاه قرآن. فرهنگ سازی درست و تغییر نگرش صحیح به معلولیت می تواند زمینه ساز حضور فعال معلولین در اجتماع و مشارکت حداکثری آنها در فعالیت های اجتماعی باشد. واین امر مستلزم کارکرد های قوانین حمایتی جامعه باشد.
تهیه و تنظیم: سیدمحمد موسوی- کارآفرین و مدیرعامل گروه بهداشتی فیروز و بنیانگذار کانون توانا
منابع:
۱_ هر چند که چنین امری به معنای نفی اسباب و مسببات عادی و نقش اختیار انسان نیست.
۲_. البقره/۱۵۷-۱۵۵.
۳_. الحجرات/۴۹/۱۳.
۴_. عبس/۴/۸۰.
۵_. الحجرات/۱۱/۴۹.
۶_. النور/۶۱/۲۴.
۷_. النساء/۹۸/۴.
۸_. الفتح/۱۷/۴۸.
۹_. البته در کتب روایی بابی در نحوه معاشرت با نابینایان و زمین گیران و صاحبان بیماری های مسری اختصاص داده شده؛ همچنان که مرحوم مجلسی در بحارالانوار (ج۷۲، ص۱۴)، بابی را به این عنوان اختصاص داده و یازده روایت در ذیل آن آورده است. همچنین مرحوم کلینی در کافی(ج۲، ص۵۶۷، ط: الاسلامیه) بابی را در رابطه با دعا به هنگام بروز بیماری ها و امراض اختصاص داده اند و نوزده روایت در ذیل آن نقل نموده اند.
۱۰._ المغازی، الواقدی،ج۱، ص۸.
۱۱_. ابن حجر، الاصابه فی تمییز الصحابه،ج۴، ص۶۰۱، دار الجیل – بیروت.
۱۲._ احمد بن محمد، مسند الإمام أحمد بن حنبل، ۵۰جلد، ج۳۷، ص۲۴۷، مؤسسه الرساله – لبنان – بیروت، چاپ: ۱، ۱۴۱۶ ه.ق: عَنْ أَبِی قَتَادَهَ: أَنَّهُ حَضَرَ ذَلِکَ قَالَ: أَتَى عَمْرُو بْنُ الْجَمُوحِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ، أَ رَأَیْتَ إِنْ قَاتَلْتُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ حَتَّى أُقْتَلَ أَمْشِی بِرِجْلِی هَذِهِ صَحِیحَهً فِی الْجَنَّهِ؟، وَکَانَتْ رِجْلُهُ عرْجَاءَ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ:” نَعَمْ”. فَقَتَلُوهُ یَوْمَ أُحُدٍ هُوَ وَابْنُ أَخِیهِ وَمَوْلًى لَهُمْ، فَمَرَّ عَلَیْهِ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ:” کَأَنِّی أَنْظُرُ إِلَیْکَ تَمْشِی بِرِجْلِکَ هَذِهِ صَحِیحَهً فِی الْجَنَّهِ”. فَأَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِهِمَا وَبِمَوْلَاهُمَا فَجُعِلُوا فِی قَبْرٍ وَاحِدٍ».
۱۳._ احمد بن محمد، مسند الإمام أحمد بن حنبل، ۵۰جلد، ج۲۴، ص۲۴۳، مؤسسه الرساله – لبنان – بیروت، چاپ: ۱، ۱۴۱۶ ه.ق: حَدَّثَنَا أَبُو النَّضْرِ، حَدَّثَنَا شَیْبَانُ، عَنْ عَاصِمٍ، عَنْ أَبِی رَزِینٍ، عَنْ عَمْرِو بْنِ أُمِّ مَکْتُومٍ، قَالَ: جِئْتُ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَقُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ، کُنْتُ ضَرِیرًا، شَاسِعَ الدَّارِ، وَلِی قَائِدٌ لَا یُلَائِمُنِی، فَهَلْ تَجِدُ لِی رُخْصَهً أَنْ أُصَلِّیَ فِی بَیْتِی؟ قَالَ:” أَتَسْمَعُ النِّدَاءَ؟” قَالَ: قُلْتُ: نَعَمْ. قَالَ:” مَا أَجِدُ لَکَ رُخْصَهً.
۱۴._ طوسى، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، ۱۰جلد، ج۳، ص۲۶۶، دار الکتب الإسلامیه – ایران – تهران، چاپ: ۴، ۱۳۶۵ ه.ش: عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ قَالَ: «هَمَّ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِإِحْرَاقِ قَوْمٍ فِی مَنَازِلِهِمْ کَانُوا یُصَلُّونَ فِی مَنَازِلِهِمْ وَ لَا یُصَلُّونَ الْجَمَاعَهَ فَأَتَاهُ رَجُلٌ أَعْمَى فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّی ضَرِیرُ الْبَصَرِ وَ رُبَّمَا أَسْمَعُ النِّدَاءَ وَ لَا أَجِدُ مَنْ یَقُودُنِی إِلَى الْجَمَاعَهِ وَ الصَّلَاهِ مَعَکَ فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ «شُدَّ مِنْ مَنْزِلِکَ إِلَى الْمَسْجِدِ حَبْلًا وَ احْضُرِ الْجَمَاعَهَ».
۱۵._ نسائى، احمد بن على، السنن الکبرى، ۷جلد،ج۶، ص۱۶۹، ح:۱۰۴۹۵، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون – لبنان – بیروت، چاپ: ۱، ۱۴۱۱ ه.ق: « عَنْ عُمَارَهَ بْنِ خُزَیْمَهَ بْنِ ثَابِتٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ حُنَیْفٍ أَنَّ رَجُلًا ضَرِیرَ الْبَصَرِ أَتَى النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ سَلَّمَ فَقَالَ: ادْعُ اللَّهَ (تَعَالَى) أَنْ یُعَافِیَنِی قَالَ: إِنْ شِئْتَ دَعَوْتُ وَ إِنْ شِئْتَ صَبَرْتَ فَهُوَ خَیْرٌ لَکَ قَالَ: فَادْعُهُ فَأَمَرَهُ أَنْ یَتَوَضَّأَ فَیُحْسِنَ وُضُوءَهُ وَ یَدْعُوَ (بِهَذَا) الدُّعَاءِ «اللهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ وَ أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِنَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ نَبِیِّ الرَّحْمَهِ إِنِّی تَوَجَّهْتُ بِکَ إِلَى رَبِّی فِی حَاجَتِی هَذِهِ فَتَقْضِی لِی اللهُمَّ شَفِّعْهُ فِیَّ
۱۶._ المجلسی، بحار الانوار، ج۷۲، ص۱۵، داراحیاء التراث العربی:عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ«صلی الله علیه وآله:لَا تُدِیمُوا النَّظَرَ إِلَى أَهْلِ الْبَلَاءِ وَ الْمَجْذُومِینَ فَإِنَّهُ یَحْزُنُهُمْ.
۱۷_. المجلسی، بحار الانوار، ج۷۲، ص۲۱، داراحیاء التراث العربی.
۱۸_. شریف الرضى، محمد بن حسین، نهج البلاغه / ترجمه دشتى، ۱جلد، ص۵۸۳، مشهور – ایران ؛ قم، چاپ: اول، ۱۳۷۹ش.
۱۹_سید علی اکبر قریشی کتاب قاموس قرآن جلد ۱
۲۰_مرحوم دشتی نهج البلاغه قسمت نامه ها
