بریس Brace یا ارتوز Orthosis نام کلی برای وسایلی است که در اطراف اندام گذاشته و پوشیده می‌شود تا حرکت اندام را کنترل نماید و یا شکل آن را تحت تاثیر قرار دهد. بریس‌ها یا ارتوزها انواع بسیار مختلف و متنوعی دارند و برای قسمت‌های مختلف بدن و به اشکال گوناگونی ساخته می‌شوند. در اندام تحتانی از این ارتوزها برای محدود کردن حرکات مفصل ران، زانو، مچ پا و مفاصل کوچک کف پا و فرم‌دهی به کف پا و یا توزیع متناسب فشار در کف پا استفاده می‌شود. در اینجا قصد داریم چکیده‌ای از موارد مهمی که برای تهیه‌ی یک بریس بلند لازم است را برای مخاطبان فراهم آوریم. از این رو سراغ دکتر مختار عراض‌پور عضو هیئت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی رفتیم.
موارد اولیه برای سفارش یک بریس خوب و کارا چه هستند؟
فردی که می‌خواهد بریس سفارش دهد، باید به عوامل مختلفی توجه نماید، از جمله اینکه به کلینیک یا سازنده‌ی بریس توجه نماید؛ هزینه و دلیل استفاده از بریس را در نظر بگیرد؛ هدف و انگیزه‌اش از پوشیدن بریس را مشخص کند؛ آیا قبلا هم از بریس استفاده می‌کرده یا خیر؛
همچنین تجربه‌ی فردی که بریس می‌سازد، با چه ابزار و تجهیزاتی این کار را می‌کند، آیا دوره‌ی تخصصی ساخت بریس را گذرانده یا خیر را هم در نظر بگیرد.
مهم‌ترین مشخصه‌ی یک بریس خوب چیست؟
اولین نکته، متناسب بودن بریس با پاست. ما بریس‌ها را به دو دسته تقسیم می‌کنیم، بریس‌های کاستم مولد Custom Mold (از بدن فرد قالب‌گیری می‌شود) و بریس‌های کاستم فیت Custom Fit (ابتدا پای فرد اندازه‌گیری شده و سپس بریس ساخته می‌شود).
از لحاظ ارگونومیک، کاستم مولد بهتر است.
دومین نکته، میزان تناسب بریس با پای کاربر است که تا چه حد بریس اندازه‌ی پای کاربر است. بریس نباید زیاد حجیم باشد و بهتر است ابتدا قالب‌گیری شود.
سومین نکته، مواد ساخت بریس هست که بهتر است از مواد سبک استفاده شود تا در راه رفتن فرد بهبود حاصل شود.
نکات فنی لازم در یک بریس خوب چه هستند؟
- در نظر گرفتن تطابق مفصل‌های بریس با مفصل‌های پا از موارد مهمی است که باید به آن توجه کرد. به عنوان مثال، مفصل مچ بریس باید با مفصل مچ پا در یک راستا باشد. در غیر این صورت، موجب کشیدگی بافت نرم ماهیچه‌ها می‌شود.
- توجه به مواد ساخت بریس مهم است. بریس‌ها از سه جنس استیل، آلومنیوم و تیتان ساخته می‌شوند که تیتان از همه سبک‌تر و گران‌تر است.
همچنین باید به موارد زیر توجه نمود:
- مفصل مچ بریس
- نوع قفل زانو (بسته به راحتی کاربر به دو نوع قفل دراپ‌لاک و قفل سوییس‌لاک تقسیم می‌شوند)، در دراپ‌لاک توجه به روان بودن حرکت قفل‌ها اهمیت دارد و در سوئیس‌لاک مواردی چون اندازه بودن حلقه‌ی پشت زانو که تنگ یا گشاد نباشد و کشش مناسب کش حلقه مهم هستند. عمر مفید سوئیس‌لاک شش ماه الی یک سال است و مناسب افرادی است که دست‌های ضعیفی دارند.
- اندازه بودن شل‌ها و تنگ و گشاد نبودن‌شان
- نوع بندهای چرمی یا چسبی که برای بستن شل‌ها به کار می‌رود
- کفش بریس شامل دو نوع کفش اینشو و کفش سوار بر بریس که کفش اینشو متناسب‌تر و شکیل‌تر است و فرد می‌تواند کفش دلخواهش را با یک سایز بزرگ‌تر به پا کند و کفش سوار بر بریس که زیاد منظره‌ی خوبی ندارد و فرد در انتخاب کفش آزاد نیست.
- نحوه ی بسته شدن بند کفش بریس (روی پا یا دور مچ)
- قد بریس که زیاد کوتاه یا بلند نباشد.
نکته‌ی فراموش شده در کشور ما آموزش استفاده‌ی درست از بریس به کاربر است که معمولا سازنده‌ی بریس پس از تحویل بریس به کاربر، آموزش لازم جهت استفاده از بریس مانند راه رفتن روی سطوح صاف و شیب‌دار، بالا رفتن از پلکان و غیره را به وی نمی‌دهد. مثلا در آلمان حداقل یک هفته برای کاربر وقت می‌گذارند تا وی نحوه‌ی درست راه رفتن و رفتار با بریس را بیاموزد و به تعادل ایده‌آل برسد. مدت آموزش ایده‌آل برای کاربر بریس حدود شش هفته است.
معصومه آمِدی
