از آنجا که اختلال طیف اوتیسم رو به افزایش است و در حال حاضر نیز بسیاری با این مسئله دست و پنجه نرم می کنند ضروری است که در پی شناخت بیشتر اوتیسم گام برداشته، تا آگاهی افراد برای درک و یاری رساندن بهتر افزایش یابد.
اوتیسم یک اختلال رشدي – شناختی بوده که در واقع نخستین آشفتگی شخصیتی است که اغلب در سال دوم زندگی نمود پیدا می کند. کودکی که تا دیروز رشد عادی داشته و کاملا طبیعی به نظر میرسد دچار یک سری مسائل میشود و رفته رفته مهارتهای کسب شده را از دست میدهد.
لازم به ذکر است که این اختلال هیچ نمود ظاهری ندارد و این کودکان از نظر جسمی و ظاهری کاملا طبیعی به نظر میرسند. اتفاق اصلی که افتاده در مغز کودک است. این احتمال وجود دارد که در روند رشد و تکامل. مغز دچار اختلالاتی شده باشد. این در حالی است که اصلیترین نشانهی اوتیسم را میتوان در کلام یا همان زبان گفتاري يافت.
این کودکان به تأخیر در رشد زبانی یا دیر زبان باز کردن، مبتلا هستند. کودکان اوتیستیک یا کلام ندارند یا اگر دارند، دچار پژواک گویی میشوند، به این صورت که هرچه طرف مقابل بگوید، تکرار میکنند و در مواردی دچار پرگویی بوده و بدون توجه به پیام و درخواست افراد در مورد مسائل مورد علاقهی خود صحبت میکنند تاجایی که محتوای کلامشان بی ارتباط با موضوع و مکان مناسب است.
در واقع، کودکان مبتلا، ارتباط کلامی و گفت وگو برقرار نمیکنند و ارتباط با وی یک طرفه است و گاهی محتوی کلام مناسب با سنشان نیستند. کودکان اوتیستیک در به کار بردن ضمير “من” مشکل دارند. به نظر میرسد که وقتی کودک نسبت به خود شناخت پیدا میکنند، برای بیان درخواستهایش از اسم . خود استفاده نمیکند؛ در صورتی که کودک مبتلا من را درک نمیکند و نام خود را به کار میبرد، به بیان دیگر، از ضمیر سوم شخص، به جاي اول شخص استفاده میکند. مانند: محمد غذا میخواد، به جای من غذا میخوام این کودکان علاقه شدیدی به وسایل و اسباب بازی هایی که می چرخند دارند. مانند پنکه و لباسشویی تا جایی که ممکن است ساعتها محو تماشای این وسایل شوند، در صورتی که به اسباب بازیهای دیگر توجه کوتاه و گذرا دارند.
کودکان عادی از ۱ تا ۲سالگی بازی نمادین دارند به این صورت که از یک بشقاب به عنوان قایق استفاده می کنند و در واقع، در بازی خود از تخیل استفاده میکنند، در حالی که کودکان اوتیستیک اینگونه نیستند و بازی ساده ای دارند. اینان از نظر تفکر انتزاعی دچار مشکل هستند و معنای پشت كلام كنایهها و ضرب المثلها و مفاهیمی مانند عشق، صداقت، خشم، احساس و… را درک نمیکنند.
برای بیان حالات کودک مبتلا باید از نهایت سادگی استفاده کرد او توان درک احساسات افراد را ندارد و نمی تواند خود را به جای دیگران بگذارد و با آنها همذاتپنداری کند، در نتیجه در برقراری ارتباط دچار مشکل میشود
یکی دیگر از مصائب مهمی که مشاهده میشود، عدم برقراری ارتباط چشمی است، این افراد در مواجهه با افراد دیگر جهت ارتباط تماس چشمی برقرار نکرده و به نوعی صورت خود را برمیگردانند یا به نقطه ای دیگر نگاه میکنند. از نظر مهارتهای خودیاری مانند کنترل ادرار و مدفوع، حمام کردن به تنهایی شستن دست و صورت، مسواک زدن و مشکل داشته و به تنهایی قادر به انجام این فعالیتها نیستند و نیاز به مراقبت و توجه همیشگی دارند.
این در حالی است که اگر کسی از افراد خانواده نیز اقدام به برطرف کردن نیازهای آنها کند، دچار تشویش و آشفتگی و عصبانیت می شوند، زیرا یکپارچگی حسی ندارند، یعنی حواس آنها با تند کار با کند کار است و در برخی از آنها آستانهی درد بسیار بالاست و نسبت به لمس، فشار، ضربه و همین طور نور و صدا و مزه بسیار حساس هستند و به راحتی آشفته میشوند.
در مواردی که حواس کند کار دارند، درست برعکس این ماجراست و نسبت به تحریکات محیطی بی تفاوت هستند. یک کودک با حواس کندکار ممکن است متوجه سوختگی شدید نشود و صدای زنگ تلفن را نشنود ولی نسبت به یک صدای آهسته واکنش نشان دهد. در فرد دارای اوتیسم ممکن است اختلالات دیگری مانند بیش فعالی خود تحریکی و در موارد اندکی، خود تخریبی مشاهده شود.( رفتار خود تحریکی مانند این است که مدام دست خود را تکان دهد یا در حالت نشسته جلو عقب بروند و شكل روتیین شده این رفتار کلیشه نام دارد.)
کلیشه یک رفتار تکراری و بی هدف است که به نظر می رسد کودک میتلا، با انجام این کار در پی کسب آرامش است.
رفتار خود تخریبی، همان طور که گفته شد، نادر است و در افراد دارای حواس تند کار بیشتر دیده می شود و رفتاری است که کودک به خود آسیب و آزار میرساند مانند گاز گرفتن دست خود و کوبیدن سر به زمین و دیوار.
همین طور کودکان طیف اوتیسم علاقه ی شدیدی به نظم و ترتیب محیط زندگی خود دارند. بدین معنا که اگر تغییرات جزئی در اطراف خود و کارهای روزانه انفاق بيفتد، آشفته میشوند و ابراز ناراحتی بیش از حد می کنند. لازم به ذکر است که کودکان مبتلا از نظر هوشی اغلب طبیعی هستند و در مواردی توانایی و استعدادهای ویژه و بالایی از خود نشان می دهند. .
در آخر یاد آوری می کنم که نشانگان طیف اوتیسم بسیار گسترده است و از فردی به فرد دیگر متفاوت است، چرا که باید فاکتورهای شخصیتی و محیطی را هم مد نظر داشت.
سیده نسیم کمونه
