هر روز شاهد رشد و پیشرفت دانش سلولهای بنیادی برای درمان اختلالات و بیماریهای خاص هستیم. به همین ترتیب با پیشرفت این علم میتوان به درمان اختلالات شنوایی بیش از پیش امیدوار شد.
اگرچه استفاده از تکنولوژیهایی مانند کاشت الکترودهای حلزونی موجب بهبود مشکلات شنوایی و گفتاری بسیاری از افراد شده است، با این حال وجود قطعهای شبیه سمعک در پشت گوش، دانشمندان را برای بهوجودآوردن روشی بهتر و سادهتر تشویق میکند.
اختلالات شنوایی به وجود یک مشکل در یک یا هر دو گوش گفته میشود. به این افراد ناشنوا یا سختشنوا میگویند. معمولاًٌ کمشنوایی ارثی بسیار کمتر از کم شنوایی اکتسابی است. اگر فردی پیش از تولد، هنگام تولد یا در سالهای آغاز زندگی و پیش از اینکه صحبتکردن را بیاموزد به اختلالات شنوایی مبتلا شود، دچار مشکلات جدی در بیان و تواناییهای درک زبانی میشود. اما آسیب شنوایی در بزرگسالی بر روی تلفظ یا کیفت درک مسائل تأثیر میگذارد. به همین دلیل بهتر است هر چه زودتر به آسیبشناس گفتار و زبان جهت جلوگیری از مشکلات زبانی، اجتماعی، روانی و تحصیلی مراجعه شود.
اجزای سلولی گوش داخلی که وظیفهی ایجاد حس شنوایی و ایجاد ارتباط ما با محیط اطراف را به عهده دارند، بسیار آسیبپذیر هستند و بیشتر آسیبهایی که به ناشنوایی میانجامد به دلیل ازبینرفتن سلولهای مویی یا نورونهای مربوط به آنها است. کار اصلی سلولهای مویی که داخل حلزون گوش داخلی هستند، این است که ارتعاشات مکانیکی صوت را تبدیل به پیامهای الکتریکی میکنند و سپس این پیامها به وسیلهی عصب شنوایی به مغز میرسند. کمشنوایی یا ناشنوایی به دلیل آسیب سلولهای مویی ایجاد میشود، معمولاً در پستانداران این سلولها ترمیم نمیشوند و نقص شنوایی برای همیشه همراه با فرد خواهد ماند. این یکی از بزرگترین مشکلات درمان اختلالات گوش داخلی است. تنها راه موجود روشهای توانبخشی است و درمانی قطعی وجود ندارد.
کمشنوایی انواع مختلفی دارد که در ادامهی مطلب آنها را بررسی میکنیم. اول از همه کمشنوایی انتقالی که معمولاً زمانی رخ می دهد که مشکل در گوش خارجی یا میانی است. افرادی که چنین مشکلی دارند، احساس میکنند گوشهایشان پر یا مسدود شده و معمولاً آرام صحبت میکنند زیرا صدای خودشان را بلند میشنوند. نوع دیگر کمشنوایی، کمشنوایی حسیـ عصبی است. این نوع از کمشنوایی به گوش داخلی یا عصب شنوایی مربوط است. افرادی که مبتلا به این نوع از کمشنوایی هستند معمولاً از سمعک استفاده میکنند. نوع سوم کمشنوایی آمیخته است. این افراد بهطور همزمان دچار کمشنوایی انتقالی و حسیـ عصبی هستند. این افراد نیز باید از سمعک استفاده کنند. کمشنوایی مرکزی نوع دیگری از کمشنوایی است که به دلیل آسیب بافتهای مغزی بهوجود میآید. این افراد هم باید از سمعک استفاده کنند.
اما چهطور میتوان فهمید که این اختلال وجود دارد؟ شیرخواران معمولاً در مورد صداهای محیط بسیار حساس هستند و صداهای خاصی میتواند آنها را از جا بپراند و افراد مسن که از وزوز گوش، سرگیجه و گوشدرد شکایت میکنند، دچار این اختلالات شدهاند.
دلایل مختلفی برای ایجاد اختلال شنوایی وجود دارد. گاهی این مشکل از والدین به ارث میرسد ولی مشکلات دیگری نیز میتواند موجب کمشنوایی یا ناشنوایی شود. مشکلاتی نظیر، عفونت گوش میانی و گوش داخلی، تولید موم گوش به مقدار زیاد، بالا بودن فشار خون، صدمه به سر، تومور، لختههای خونی که به رگهای کوچک عصب شنوایی میروند، بیماریهایی مانند اماس، سیفلیس، اختلالات انعقاد خون، بیماریهای ویروسی مثل اوریون، قرارگرفتن طولانی مدت در مقابل صداهای 85 دسیبل یا قویتر و بالارفتن سن، مصرف بیش از حد داروهای ضد التهاب، آسپرین و کار کردن در محیطهای خیلی شلوغ از عوامل ایجادکنندهی خطر ابتلا هستند.
بهتر است برای جلوگیری از عوارض دائمی چون ناشنوایی و تأخیر در کسب مهارتهای صحبتکردن و تأثیرات عاطفی که ناشنوایی بر زندگی فرد میگذارد، به موقع و هرچه سریعتر به پزشک متخصص مراجعه کرد.
یکی از راههای درمانی این اختلال، سنجش شنوایی توسط آزمونها است. بعد از انجام این آزمایشات، متخصص شنواییسنجی میتواند نوع کمشنوایی را مشخص کند و با توجه به تاریخچهی مشکلات شنوایی بیمار راهکارها و توصیههای مناسب را به وی پیشنهاد کند. گاهی اوقات نیز با انجام کارهایی نسبتاً ساده مانند بیرونآوردن موم گوش یا ترمیم پارگی پردهی گوش، تغییر در مقدار و نوع داروی مصرفی و استفاده کوتاه مدت از سمعک میتوان اختلالات شنوایی را درمان کرد. در مواردی که سلولهای مویی کاملاً از بین رفتهاند و قابل بازسازی نیستند راهی جز کاشت الکترود حلزونی وجود ندارد.
بررسیهای ژنی، برای درمان اختلالات شنوایی به وسیلهی سلولهای بنیادی، نشان دادهاست که تمام سلولهای تکثیر شده، خصوصیت تبدیلشدن به سلولهای گوش داخلی و بافتهای مربوط به آن را دارند. دانشمندان برای اولین بار است که از سلولهای بنیادی جنین انسان، قابلیت تکثیر، تبدیل و بازسازیشدن را استخراج کردهاند که میتوان از این سلولها برای مطالعه بر تکامل عصب شنوایی و سلولهای مویی و درمان ناشنوایی با استفاده از سلولهای بنیادی بهره برد.
درمان اختلالات شنوایی با سلولهای بنیادی در ایران
در ایران نیز پژوهشگران، استفاده از سلولهای بنیادی را بر روی مدلهای حیوانی برای درمان ناشنوایی انجام دادهاند. در این تحقیقات سلولهای جنینی تمایزیافتهی موش به داخل حلزون شنوایی تزریق شد و محققان دریافتند که سلولهای تمایزنیافتهی موش، توانایی تکثیر و تبدیل شدن به سلولهای مویی شکلی را دارند که شنیدن را ممکن میسازند.
اگرچه این مطالعات هنوز در مرحلهی حیوانی است و بر روی انسان آزمایش نشده است. ولی آیندهی پرامیدی را برای ناشنوایان میگشاید. شاید آنها در آینده بتوانند بدون استفاده از سمعک و کاشت حلزون شنوایی و تنها با تزریق سلولهای بنیادی، شنوایی خود را بازیابی کنند. اما این پروژهها تاکنون در هیچ جای جهان روی انسان تجربه نشدهاست. روشهای جدید کاشت حلزونی شنوایی مانعی برای درمان از طریق سلولهای بنیادی نیست و درصورتی که در آینده امکان کاشت سلولهای بنیادی فراهم شود میتوان در همان گوش جراحی شده، کاشت سلول بنیادی را هم انجام داد.
اختلالات شنوایی، میتواند بر روی مهارتهای ارتباطی فرد تأثیر بگذارد و تحصیل، حضور در اجتماع و موقعیت شغلی وی را به خطر اندازد. بنابراین شایسته است که کودکان کمشنوا هرچه زودتر تحت خدمات درمانی و توانبخشی قرار بگیرند. بنابراین در مقایسه با کودکانی که از این درمان زودهنگام محروم میمانند، توانایی یادگیری و تکامل زبان بیشتری خواهند داشت.
منبع: بنیان
