آمار افراد دارای معلولیت به ما چه می‌گوید؟

جمعیت افراد دارای معلولیت در ایران با شیب تندتری رو به افزایش است، این را آمارهایی می‌گوید که نشان می‌دهد تعداد افراد دارای معلولیت در نیمه دوم دهه ۹۰ شمسی، نسبت به نیمه نخست این دهه، نزدیک به «دو برابر» شده است! این در حالی است که باوجود افزایش جمعیت افراد دارای معلولیت، سهم‌ آنها از منابع بودجه‌ای کشور سال به سال آب می‌رود و بیش از پیش در برخورداری از حقوق شهروندی، در اقلیت قرار می‌گیرند.

مرکز آمار ایران گزارشی از شاخص‌های اجتماعی منتشر کرده که برمبنای آن جمعیت افراد دارای معلولیت در فاصله سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰، بیش از ۷۹۶ هزار نفر افزایش یافته و به عددی بالغ بر یک میلیون و ۶۵۶ هزار نفر رسیده است. اما آمارهای قدیمی‌تر همین نهاد نشان می‌دهد میزان رشد جمعیت دارای معلولیت در نیمه نخست همین دهه، یعنی در فاصله سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۶، حدود ۴۶۸ هزار نفر افزایش داشته است. این‌ اعداد و ارقام نشان از دو برابر شدن جمعیت افراد دارای معلولیت در نیمه دوم دهه ۹۰ نسبت به نیمه نخست این دهه دارد.

حالا به تازگی، آمار مربوط به نوزادانی که با معلولیت متولد می‌شوند نیز به اطلاعات «محرمانه» تبدیل شده است! اخیرا رئیس سازمان بهزیستی در پاسخ به این پرسش که طی دو سال اخیر چه تعداد نوزاد همراه با معلولیت متولد شده؛ از جواب دادن سر باز زده و آن را اطلاعاتی محرمانه خوانده است.
از سال ۱۴۰۰ با ابلاغ رسمی قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت»، محدودیت‌هایی در زمینه غربالگری و جرم‌انگاری‌های گسترده‌ برای سقط جنین نوزادان (حتی نوزادان دارای مشکلات ژنتیکی) آغاز شد. از همان زمان بود که بخشی از جامعه پزشکی کشور، هشدارهای مکرری نسبت به افزایش تولد نوزادان دارای معلولیت دادند. تصمیم غیرکارشناسانه اخیر وزارت بهداشت مبنی بر توقف صدور مجوز تولید و واردات کیت‌های غربال‌گری سه ماهه اول بارداری نیز به این مشکل دامن می‌زند. حالا دور از ذهن نیست که در فاصله دو سال گذشته با رشد قابل ملاحظه جمعیت افراد معلولیت در کشور روبرو بوده باشیم.

آخرین آمارهای رسمی از جمعیت افراد دارای معلولیت مربوط به سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰، نشان می‌دهد اختلالات «جسمی حرکتی»، بیشترین میزان معلولیت‌ها را به خود اختصاص داده است؛ هم در میان زنان و هم مردان. اما یکی از نکات حائز اهمیت این آمار آنجاست که نشان می‌دهد در این مدت، «اختلالات بینایی» در میان مردان کاهش یافته است. در حالی که طی سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ انواع اختلالات روندی رو به رشد داشته، اما در این مدت تعداد مردانی که دارای اختلالات بینایی هستند، به میزان ۷۸ هزار نفر کاهش یافته است.

به طور کلی اما مردان بیشترین جمعیت افراد دارای معلولیت سازمان بهزیستی را نسبت به زنان تشکیل می‌دهند.  مسئله دیگر آنجاست که درست از سال ۱۳۹۶ که بازه زمانی مربوط به آمارهای جدید است، قانون حمایت از معلولان تصویب شد؛ قانونی که دولت را مکلف می‌سازد کمک هزینه معیشت افراد دارای معلولیت فاقد شغل و درآمد را در قالب بودجه سنواتی، تامین کند. قانونی که تاکنون یا به بخش مغفول مانده بودجه‌های سالانه تبدیل شده و یا به طور کامل اجرا نشده است. موضوعی که در تمام این سال‌ها افراد دارای معلولیت را به برگزاری تجمع‌های مکرر وا داشته تا بتوانند حقوق قانونی خود را باز ستانند.
اما مسئله اینجاست که با توجه به آمارها و گزارش‌هایی که از افزایش بیشتر جمعیت افراد دارای معلولیت در کشور خبر می‌دهد، دور از انتظار نیست که به واسطه عدم مسئولیت‌پذیری دولت در مقابل تکالیف قانونی خود، سال به سال جمعیت بیشتری از کشور در محرومیت از حقوق شهروندی و کاهش سطح کیفی زندگی خود قرار گیرند.