آیدین نعمتی منصور – این مقاله برگرفته از مقدمه کتابSoftware engineering for accessibility شرکت مایکروسافت می باشد که در سال 2004، این شرکت برای طراحان برنامه نویسان و توسعه دهندگان نرم افزار های تحت سیستم عامل ویندوز منتشر کرد.
بهینه سازی دسترسی چیست؟
(مقدمه ای بر بهینه سازی دسترسی)
مقدمه
این مقاله برگرفته از مقدمه کتابSoftware engineering for accessibility شرکت مایکروسافت می باشد که در سال 2004 ،این شرکت برای طراحان برنامه نویسان و توسعه دهندگان نرم افزار های تحت سیستم عامل ویندوز منتشر کرد. مقدمه این کتاب از این جهت مورد اهمیت است که می تواند کاربران کم توان را با مباحث عمومی accessibility یا بهینه سازی دسترسی آشنا کند.
بهتر است این مقاله را با سوالاتی شروع کنیم: accessibility در نظر شما چه چیزی را یاد آوری می کند؟ اگر شما فردی اجتماعی باشید در ذهن تان تصویر یک فرد دارای کم توانی جسمی برروی یک ویلچر یا یک فرد نابینا با عصای سفید نقش می بندد شما چه چیزی از افرادی که دچار قطع دست شده اند یا کودکانی که دچار اختلالات یادگیری هستند می دانید؟ آیا می توانید پیرمردی 65 ساله ای را که برای مطالعه به عینک نیاز دارد درک کنید؟
زمانی که توسعه فناوری ها به سمتی می روند که زندگی را برای افراد عادی آسان تر کنند به دور از انصاف است که زندگی گروهی از افراد کم توان به واسطه این فناوری ها آسان تر نشود.
فناوری های بهینه سازی دسترسی یا accessibilityاز فناوری هایی محصوب می شوند که کاربران به واسطه آن می توانند شرایط خود را به لحاظ بینایی ،شنوایی، گفتاری و ذهنی و همچنین مهارتی با محیط پیرامون خود تطبیق دهند. فناوری های بهینه سازی دسترسی در درون نرم افزارها نیز به عنوان ابزار های کمکی و گزینه های آسان سازی دسترسی ،طراحی وپیاده سازی می شوند
نمود شاخص فناوری های بهینه سازی دسترسی ،نرم افزارها و سخت افزارهایی است که اصطلاحا” به آنها assistive technology گفته می شود. این ابزارهای نرم افزاری وسخت افزاری ها به تعامل افراد دارای کم توان با سیستم های کامپیوتری کمک شایانی می کند. از منظر فناوری های بهینه سازی دسترسی،کابران به دو دسته تقسیم می شوند: دسته اول گروهی هستندکه نیازمندند به این فناوری ها جهت ارتباط با محیط های کامپیوتری هستند به بیانی دیگر این افراد تنها درشرایطی می توانند از سیستم های کامپیوتری استفاده کنند که فناوری های بهینه سازی دسترسی در نرم افزارها یا سخت افزار سیستم های کامپیوتری طراحی و تعبیه شده باشد مانند افراد کم توان جسمی، سمعی و بصری. برای مثال افرادی که دارای نابینایی هستند را می توان در این گروه قرار داد. وگروه دوم گروهی هستند که از این نوع فناوری ها تنها برای بهبود کیفیت تعامل خود با سیستم های کامپیوتری استفاده می کنند به عبارتی دیگر در صورت عدم وجود این گونه ابزارها وفناوری ها درسیستم های کامپیوتری نیز می توانند از آنها استفاده کنند شاید دراین صورت تعامل این افراد کمی فاقد جذابیت های لازم جهت تعامل با کامپیوتر باشد اما آنها می توانند از کامپیوتر استفاده کنند: مانند افرادی که برای بهتر دیدی وراحتر خواندن مطالب تایپ شده در برنامه های واژه پرداز و نمایش متن مانند Word یا PDF Reader از Zoom استفاده می کنند.
برپایه گزارش Forrester درسال 2004 میلادی که بسفارش مایکروسافت انجام شد مشخص شد که اکثریت کابران کامپیوتر که شامل حدود 54 درصد کاربران بود assistive technology را می شناختند واز راهکارها و قابلیت هایی که این نوع فناوری ها به کابران می دهند آگاهی داشتند که حدود44 درصد از آنها از فناوری های بهینه سازی دسترسی استفاده می کنند اما برپایه همین پژوهش کابران زیادی دردنیا از این نوع فناوری ها استفاده نمی کنند
براساس مطالعه مشترک شرکت مایکروسافت به همراه موسسه یافته های پژوهشی Forrester درمیان سال های 2003 تا 2004 انجام مشخص شد که بیش از نیمی ازکابران کامپیوتر در ایالات متحده امریکا که شامل 57 درصد این پژووهش بودند وسن آنها نیزبین 18تا 64 ساله بودند می توانستند از فناوری های بهینه سازی دسترسی بهرمند گردند اما بسیاری از این کاربران نوعی از کم توانی را در خوشان نمی دیدند اما مشاهدات بوضوح نشان می داد که آنها هنگام کار با کامپیوتر با مشکلات واختلالات جدی روبروهستند .همچنین Forresterدرسال 2003 یافته های خود را در مورد مشکلات کاربران درهنگام کار با کامپیوتر بترتیب زیر طبقه بندی کرد.
· یک چهارم کاربران دارای مشکلات بصری هستند
· یک پنجم کاربران دارای درد ورنج درناحیه مچ ودست هستند
· یک چهارم کاربران دارای مشکلات شنوایی هستند.
درکنار کم توانی های دائمی، اندازه ونوع اختلالات و مشکلات افراد می تواند روی سراسر زندگی شخص تاتثر گذارد در جدول زیر لیستی از چهار کلاس کلیدی از کم توانی و نوع
گزنیه ها و ابزارها وفناوری های بهینه سازی دسترسی متناسب با نوع کم توانی و اختلالات وابسته به آنها نمایش داد شده است:
نوع
طیف
حالات کاربران بدون استفادهاز فناوری های بهینه سازی دسترسی
راهکارهای فناوری های بهینه سازی دسترسی
بینایی
خفیف:کم بینایی – کور رنگی
نوشته های رابط های
نرم افزاری و سخت افزاری
را به سختی می توانند بخوانند.
1.تنظیمات تغییر و اندازه و رنگ فونت ها
2.تغییر و جایگزینی style فونت ها
3.استفاده از صفحه نمایش بزرگ
زیاد: نابینایی
این افراد نمی توانند از صفحه مانیتور استفاده کنند به همین دلیل باید بوسیله ی ابزار شنوایی و لمسی اطلاعات را دریافت کنند.
1.استفاده از نرم افزارهای متن خوان ُScreen Reader)
2.استفاده از توضیحات صوتی در فایل های تصویری و ویدیو ها
3.استفاده از برجسته نگارهای تجدید پذیر
4.راهنمای صوتی صفحه کلید
شنوایی
خفیف : کم شنوایی
به سختی می توانند کلمات و صدا ها را بشوند به همین سبب باید اطلاعات را به صورت بصری دریافت کنند.
1 تنظیم کننده میزان صدا
2 عنوان گذاری محتوای چند رسانه ای
3 استفاده از زبان اشاره
4 صداهای مکمل بوسیله نشانه های بصری
زیاد: سخت شنوایی
چالاکی جسمی
خفیف : ماننده دردهای موقتی و کم تحرکی ناشی از شکستن دست
………………..
زیاد: ماننده سکته ناقص یا از کار افتادگی دائم و یا سندروم های مربوط به مچ دست نظیر افزایش فاصله بین مهره ها
و استخوان ها
به سختی وبا ناراحتی
می توانند با موس و صفحه کلید کار کنند.
1افزایش دقت موس و صفحه کلید
2نرم افزار های جایگزین برای موس و کیبورد
3 ابزارهای کمکی تشخیص گفتار
4دستگاه های ورودی جایگزین برای موس و کیبورد
ذهنی
خفیف : ماننده اختلالات یادگیری
این افراد در درک و بیاد آوردن عبارات ونیز تشخیص و استدلال آنها دچار مشکل هستند
1ابزارهای کمکی یادگیری و خواندن
2استفاده از برنامه های پیش بینی کلمات
3 هماهنگی گفتار صوتی و علائم بصری
4 رابط های کاربری ساده
5 ابزار یاد آوری کارهای
فعالیت ها
زیاد مانند:ه آلزایمر و زوال عقل
تهییه و تنظیم: آیدین نعمتی منصور
موسس و مدیرعامل موسسه فناوری های آموزش منجی(MIET)