طبق قانون هر شهروندی با هر وضعیتی باید بتواند زندگی خوبی داشته باشد و این زندگی خوب نیز تنها زمانی شکل میگیرد که دولت و شهرداریها بتوانند شرایط یک زندگی خوب را برای همه شهروندان از جمله معلولان مهیا سازند.
به گزارش خبرگزاری فارس از قم، در گوشهای از پیاده رو بر روی صندلی چرخ دارش تکیه زده و نگاهش را به زمین دوخته است. ازدحام و شلوغی پیادهرو اجازه عبور او را نمیدهد؛ در خلوت خود فرو رفته است و برای باز شدن راه به انتظار مینشیند. راه که باز میشود مسیرش را ادامه میدهد به مقصد میرسد اما باز وجود پلهها مانع عبورش میشود….
بحث فراهمسازی زیرساختهای شهری برای بهرهگیری معلولان جسمی و حرکتی و همچنین سالمندان از جمله مباحث مهم شهری است که متاسفانه هنوز از سطح مطلوبی در جامعه برخوردار نشده است و مدیران و مسئولان به طور شایسته در این خصوص اقدام نکردهاند.
وقتی سخن از مناسبسازی زیرساختهای شهری میشود تنها نباید افراد سالم جامعه در نظر آیند بلکه توجه به قشر معلول نیز باید پررنگتر از سایر افراد در ذهن جای گیرد و رفاه و آسایش آنها نیز مورد توجه باشد. مهیا شدن بستر برای فعالیت آزادانه این افراد همچون سایر اقشار همراه با احساس امنیت از محیط زندگی خود از مطالبات به حق معلولین و ناتوانان جسمی است.
از نظر قانونی نیز ماده دو قانون جامع حمایت از حقوق معلولان، اصلاح محیط و تدارک وسایل حمل و نقل به طوری که افراد معلول قادر باشند آزادانه و بدون خطر در محیط پیرامون خود اعم از اماکن عمومی، معابر، محیط شهری و بینشهری و ساختمانهای عمومی حرکت کنند و از تسهیلات محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی با حفظ استقلال فردی لازم بهرهمند شوند را مد نظر قرار داده است.
اما متاسفانه به نظر میرسد که به این قانون تا کنون توجه جدی نشده است و از سوی بسیاری از اماکن شهری و وسایل حمل و نقل خدمات مناسب به این افراد ارائه نمیشود.
در اغلب جوامع چهار الی 10 درصد از افراد را معلولین تشکیل میدهند که ایران هم از این حیث مستثنی نیست. در شهر قم نیز جمع کثیری از معلولان وجود دارند که به گفته مسئولین حدود 22 هزار نفر از جمعیت شهر را شامل میشوند.
در شهر قم بسیاری از نقاط و اماکن عمومی شهر همچنان از زیرساخت مناسب برای بهرهمندی معلولان برخوردار نبوده و همین نقص سبب عدم فعالیت این افراد در جامعه و دوری آنها از محیط اجتماعی میشود و گاه همین در اجتماع نبودنها سبب شده که بسیاری از افراد و مسئولان گمان برند تعداد این اشخاص در جامعه کم است و نیازی به سرمایهگذاری برای فراهم کردن بسترها برای این اشخاص نیست.
ضمن اینکه وقتی متوجه میشویم برخی از این جامعه را جامعه جانبازان کشور تشکیل میدهند شرمساری به حد نهایت خود میرسد. چرا که این افراد زمانی از سلامت کامل برخوردار بودند و صرفا برای تامین امنیت کشور به جبهههای نبرد حق علیه باطل شتافتهاند اما اکنون نمیتوانند در شهرهایی که خود ضامن امنیتشان بودند تردد کرده و از خدمات مطلوب شهری بهرهمند شوند.
به هر تقدیر باید به این نکته مهم توجه داشته باشیم که جمعیت معلول و جانبازان عزیز در کشور قابل توجه هستند و اگر این افراد توانایی حضور و ظهور در فضای عمومی جامعه را نداشته باشند نمیتوانند نیازهایشان را برطرف کنند و در نهایت به دیگران وابسته میشوند که این مسئله هم از نظر عزت و کرامت نفس و هم از نظر اقتصادی غیرقابل قبول است.
در همین زمینه مرضیه احمدی کارشناس ارشد شهرسازی در گفتوگو با خبرنگار فارس در خصوص مناسب سازی فضاهای شهری برای استفاده معلولین در شهر قم گفت: اگرچه مفاد قانونی درباب بهسازی محیط شهری برای استفاده معلولین در نظر گرفته شده است اما این قوانین نیازمند بازبینی و همچنین تدوین آئیننامههای اجرایی دقیق است تا برخی ادارات و دستگاهها از زیر بار آن شانه خالی نکنند.
وی با اشاره به اینکه شهرداری قم بار اصلی بهسازی فضاهای شهری برای استفاده معلولین را بر عهده دارد، گفت: با این حال و بدون شک صرف شهرداری نمیتواند در این زمینه موفقیت کامل را به دست آورد و لازم است تا دیگر ارگانهای دولتی نیز وارد عمل شوند.
احمدی با اشاره به اینکه خوشبختانه در چند سال اخیر دستگاههای دولتی در شهر قم سعی کردهاند مسیر ورود معلولین به ادارات را هموار کنند، گفت: البته لازم است تا دستگاههای نظارتی در زمینه ساخت و ساز نیز تاکید داشته باشند که ساختمانهای جدید به ویژه دولتیها امکانات لازم برای بهره مندی معلولین را نیز فراهم آورند.
این کارشناس مسایل شهری با تاکید بر اینکه یکی از مشکلات اساسی جامعه معلولین در بهرهگیری از خدمات شهری در قم مربوط به حمل و نقل عمومی است، افزود: واقعا در شرایط فعلی معلولین و جانبازان نمیتوانند از خدمات حمل و نقل عمومی مانند اتوبوسرانی استفاده کنند چرا که هیچ امکاناتی در این زمینه در نظر گرفته نشده است.
وی با اشاره به اینکه در ساخت پروژههای جدید حمل و نقل مانند مترو و منوریل نیز باید خدمات رسانی به معلولین در صدر توجه باشد، گفت: عدم توجه به نیازهای این افراد میتواند آسیبهای اجتماعی متعددی را در پی داشته باشد ضمن آنکه هر فرد سالمی باید این احتمال را نیز مد نظر داشته باشد که او نیز امکان دارد یک روز بر روی صندلی چرخدار بنشیند.
احمدی با بیان اینکه یکی دیگر از راهکارهای بهبود وضعیت معلولین شهری توسعه خدمات الکترونیکی است، گفت: دولت میتواند با ارائه خدمات الکترونیکی فضایی را پدید آورد تا معلولین حتی المقدور نیازی به مراجعه حضوری به ادارات و نهادها نداشته باشند.
مرتضی نعیمی که یکی از معلولان شهر قم که توانسته با وجود همه محدودیتها در رشته مدیریت دولتی در مقطع کارشناسی ارشد قبول شود، در گفتوگو با خبرنگار فارس با انتقاد از مسئولان شهری به دلیل بی توجهی به خواستهها و نیازهای جامعه معلولین گفت: ای کاش برخی از این آقایان یک دقیقه خود را جای یک معلول قرار میدادند و آنگاه اقدام به برنامهریزی برای توسعه شهر میکردند.
وی ادامه میدهد: یادم میآید رئیس شورای شهر یکی از شهرها یک روز سعی کرد با ویلچر به محل کار برود و در آن روز وی کاملا فهمید که یک معلول با چه مشکلاتی روبهرو است. ای کاش مسئولان شهری در قم نیز خود یک بار این روش را تجربه میکردند.
وی با اشاره به اینکه اگر اقدامی برای بهسازی فضای شهری نیز در راستای استفاده معلولان روی داده، غالبا پراکنده است، گفت: برای مثال در یک ایستگاه اتوبوس رمپ ورود معلولان تعبیه شده است و در دیگر ایستگاهها خبری از چنین رمپهایی نیست.
نعیمی با اشاره به اینکه زندگی معلولان در شهر قم به سختی میگذرد و ما برای کوچکترین کار اداری هزاران مشکل را باید از پیش پای خود برداریم، گفت: واقعا برخی اوقات احساس میکنیم که افراد در جامعه توجهی به این قشر ندارند و نیازهای معلولین دارای اهمیت نیست.
این معلول با تاکید بر اینکه جامعه معلولین انتظار دارند نظرات و دیدگاههای آنها در زمینه ساخت و سازهای شهری فراهم شود گفت: بنده در همین قم برخی از معلولین را میشناسم که دارای مدارک تحصیلی بالا در حوزههای عمران و شهرسازی هستند و این انتظار وجود دارد که مسئولان از مشاوره این افراد برای بهسازی فضای شهری استفاده کنند چرا که هیچ فردی جز یک معلول نمیتواند مشکلات این جامعه را به خوبی درک کند.
مدیرکل بهزیستی استان قم در گفتوگو با خبرنگار فارس در قم از برخی اخبار خوش در خصوص توجه به معلولان سخن گفت هرچند که باید منتظر ماند و دید که این سخنان چه زمانی رنگ عمل میگیرد.
رضا سلیقه با بیان اینکه قرار است سهمیه سه درصدی استخدامی دستگاههای اجرایی به معلولین در قم اجرایی شود، گفت: معلولان استان از تواناییهایی بسیار در زمینههای مختلف ورزشی، فرهنگی و علمی برخوردار هستند که استفاده از این تواناییها لازم و ضروری است.
وی با بیان اینکه سازمان بهزیستی سیاستهایی را برای این امر در نظر گرفته است، ادامه داد: هدف ما از این کار خودکفا کردن معلولین در تمام عرصهها است.
مدیرکل سازمان بهزیستی قم عنوان کرد: لازم است دید دستگاههای اجرایی نسبت به جامعه معلول تغییر یابد و از تمام ظرفیتها برای اشتغالزایی و ایجاد بسترها برای فعالیت اقتصادی و خودکفایی معلولان استفاده شود.
سلیقه با بیان اینکه ضروری است مسئولان بر سهمیه سه درصدی معلولان توجه ویژهتری داشته باشند، ادامه داد: نه تنها در استخدامهای رسمی بلکه لازم است در دیگر قراردادها به جامعه معلولین توجه داشته باشیم تا آنها بتوانند بدون نگرانی و تنش فکری به انجام امور خود بپردازند.
در نهایت باید گفت طبق قانون هر شهروندی با هر وضعیتی باید بتواند زندگی خوبی داشته باشد و این زندگی خوب نیز تنها زمانی شکل میگیرد که دولت و شهرداریها بتوانند شرایط یک زندگی خوب را مهیا سازند. امروز درصدی از جمعیت قم را معلولین و جانبازان سرافراز تشکیل میدهند که دارای استعدادها و ظرفیتهای بسیار ویژهای هستند. یادمان نمی رود که برخی از همین معلولین تا سطح معاون وزیر نیز پیش رفتهاند و یا در حوزههای ورزشی توانستهاند افتخارات جهانی کسب کنند.
در این میان اما بهترین راهکار برای بهسازی فضای شهری، تمرکز برنامهریزیها و همچنین نظارت بر ساخت و سازهای شهری است که این مسئله مهم را مدیران شهری باید پیگیری کنند. از سوی دیگر سایر ارگانهای دولتی نیز باید در زمینه بهسازی مسیرها با شهرداری همکاری کنند تا با یک عزم جدی در ظرف مدت کوتاهی بخش عمدهای از فضای شهری برای استفاده معلولان بهسازی شود.
=============
گزارش از سمیه رضایی
=============