12 آذر ماه به عنوان روز جهانی معلولین نامگذاری شده است. شعار امسال روز جهانی معلولان دستیابی به شغل مناسب برای افراد با ناتوانی ها است. این نامگذاری با تاکید بر ایجاد و تضمین شغل مناسب برای معلولان خواستار به کارگیری توانمندی های این قشر از جامعه که استعداد و توانایی هایشان به حاشیه رانده شده است، می باشد.
در کشورهای مختلف قوانین جامعی در راستای حمایت از معلولین و به عبارت بهتر «اشخاص کم توان» وضع شده است. تا به نوعی دولت ها موظف شوند زمینه های لازم را برای تامین حقوق معلولان، فراهم و حمایت های لازم را از آنها به عمل آورند.
در کشور ایران، قانون جامع حمایت از حقوق معلولان وجود دارد. این قانون از 16 ماده تشکیل شده است وطبق ماده 1 آن دولت موظف است زمینه های لازم را برای تامین حقوق معلولان، فراهم و حمایتهای لازم را از آنها به عمل آورد از مهمترین بخش های این قانون ماده 7 آن است که بر اساس آن دولت موظف است جهت ایجاد فرصتهای شغلی برای افراد معلول تسهیلاتی را فراهم کند. در این ماده آمده است:
اختصاص حداقل سه درصد (3%) از مجوزهای استخدامی (رسمی، پیمانی، کارگری) دستگاههای دولتی و عمومی اعم از وزارتخانه‌ها، سازمانها، موسسات، شرکتها و نهادهای عمومی و انقلابی و دیگر دستگاههایی که از بودجه عمومی کشور استفاده مینمایند به افراد معلول واجد شرایط وتامین حق بیمه سهم کارفرما توسط سازمان بهزیستی کشور و پرداخت آن به کارفرمایانی که افراد معلول را به کار می‌گیرند.
پرداخت تسهیلات اعتباری به واحدهای تولیدی، خدماتی، عمرانی و صنفی و کارگاههای تولیدی حمایتی در مقابل اشتغال افراد معلول وپرداخت تسهیلات اعتباری خود اشتغالی (وجوه اداره شده) به افراد معلول به میزانی که در قوانین بودجه سالانه مشخص میگردد.
همچنین پرداخت تسهیلات اعتباری (وجوه اداره شده) جهت احداث واحدهای تولیدی و خدماتی اشتغالزا به شرکتها و موسساتی که بیش از شصت درصد (60%) سهام و سرمایه آنها متعلق به افراد معلول است همچنین اختصاص حداقل شصت درصد (60%) از پستهای سازمانی متصدی دفتری و ماشین‌نویسی دستگاهها، شرکتها و نهادهای عمومی به معلولین جسمی، حرکتی. از مهمترین مفاد این ماده است.
درفصل پنجم قانون کار نیز در ماده 119، وزارت کارواموراجتماعی موظف شده نسبت به ایجاد مراکز خدمات اشتغال درسراسر کشور اقدام نماید و مراکز خدمات مذکور موظفند تا ضمن شناسائی زمینه های ایجاد کار و برنامه ریزی برای فرصت های اشتغال نسبت به ثبت نام و معرفی بیکاران به مراکز کارآموزی (درصورت نیاز به آموزش ) ویا معرفی به مراکز تولیدی، صنعتی ، کشاورزی و خدماتی اقدام کنند .
در تبصره دیگری از این ماده قانونی آمده است مراکز خدمات اشتغال در مراکز استانها موظف به ایجاد دفتری تحت عنوان دفتر برنامه ریزی و حمایت از اشتغال معلولین خواهند بود و کلیه موسسات مذکور در این ماده موظف به همکاری با دفاتر مزبور می باشند .
همچنین دولت موظف است تا درایجاد شرکتهای تعاونی (تولیدی ، کشاورزی، صنعتی و توزیعی ) ، معلولین را مورد حمایت قرار داده ودر تبصره دیگری نیز به این موضوع اشاره دارد که وزارت کارواموراجتماعی مکلف است تا آئین نامه های لازم را در جهت برقراری تسهیلات رفاهی موردنیاز معلولین شاغل در مراکز انجام کار با نظرخواهی از جامعه معلولین ایران و سازمان بهزیستی کشور تهیه و به تصویب وزیر کاروامور اجتماعی برساند.
تجربه کشور فرانسه
استفاده از فنآوریهای رایانه‌ای نقش با اهمیتی را در راستای سیاست ادغام اجتماعی و حرفه‌ای اشخاص معلول بازی می‌کند. دستیابی به اطلاعات و ارتباطات از طریق فنآوری، بخشی از این حوزه عمل است. در این نوشتار برآنیم تا تجربیات کشور فرانسه در تحقق این هدف را بررسی کنیم. بنابراین، تحت سه عنوان بحث حاضر را پی می گیریم: نخست؛ از دیدگاه قانونگذاری، دوم؛ قابلیت دستیابی و سوم؛ فنآوری‌ها.
از دیدگاه قانونگذاری: فرمان 6 آوریل 1995
در کشور فرانسه، فرمان 6 آوریل 1995، مربوط به ادغام اشخاص ناتوان جسمی در منطقه والون اجازه می‌دهد تا بازبینی عمیقی در سیاست‌های موافق با استقلال و ادغام صورت پذیرد. از این پس، استفاده از فنآوریهای جدید برای به کار گرفتن و ادغام اجتماعی اشخاص ناتوان جسمی در متون قانونی درج می‌شود.
از دیرباز شعار دستیابی به اطلاعات برای همه وجود دارد و در پی شیوه‌های تحقق کامل این هدف هستند. بدین‌ترتیب، در ماده 8 این فرمان می‌خوانیم: «دولت برنامه‌هایی را به اجرا در خواهد آورد که ناظر به (…) 4° منطبق نمودن شیوه‌های دستیابی به اطلاعات با ویژگی‌های کارکردی اشخاص ناتوان؛ 5° تحقیقات و توسعه فنآوریهای جدید به منظور ادغام اجتماعی اشخاص ناتوان».
به علاوه، در شرایطی که توسط دولت تعیین شده است، آژانس والون در راستای ادغام اشخاص ناتوان، از سوی دولت یارانه‌هایی دریافت کرده است؛ عمده اهداف این یارانه‌ها برای خرید، ساخت و تغییر زیربنایی یا تجهیزات خاص مختص اشخاص ناتوان می‌باشد. بنابراین، اشخاص ناتوان می‌توانند و باید همانند هر شهروند دیگر، به فنآوریهای جدید دستیابی داشته باشند. در مورد آنها باید تبعیض مثبتی اعمال شود که این امکان را برای آنها فراهم می‌آورد تا در شبکه‌های بزرگ اطلاعات و ارتباطات ادغام شوند.
از دیدگاه قابلیت دستیابی: مطلع شدن و ارتباط برقرار کردن
فنآوری‌ها نقش با اهمیتی در ادغام اجتماعی و حرفه‌ای دارند. در حوزه اطلاعات، آنها امکان بیان نمودن، ارتباط برقرار کردن و اندیشیدن را برای تمامی شهروندان میسر می‌سازند. هر شهروند از این حق بهره‌مند است تا به بهترین و کاملترین شکل ممکن از اطلاعات باخبر شود. نوآوری‌های فنآوری شیوه‌های اطلاعاتی و ارتباطی را عمیقا تغییر داده است. از این پس، دستیابی به خدمات ارتباط از راه دور و بانک داده‌ها، یکی از شیوه‌های مشارکت و ادغام در زندگی اجتماعی را تشکیل می‌دهند. اشخاص ناتوان به خاطر مساوات در رفتار باید به این نوآوری‌ها دسترسی داشته باشند.
بیشتر اوقات، مفهوم قابلیت دسترسی تنها شامل مسایل راجع به معماری و دسترسی به ساختمان‌ها است. این رویکرد قابلیت دسترسی تنها ناظر به مشکلات جابه جا شدن است. در درون ساختمان‌ها، دستیابی به اطلاعات برای بعضی انواع ناتوانان جسمی ایجاد مشکل می‌کند: شاید سالن سینما برای اشخاص بر روی صندلی چرخ‌دار قابل دسترسی باشد، ولی محتویات فیلم می‌توانند برای اشخاصی که از ناتوانایی‌های حسی رنج می‌برند، در دسترس نباشد. در این قلمرو، یافتن راه‌حل‌هایی در این خصوص، بر عهده فنآوری است. مرکز منابع و ارزیابی فنآوریهای مناسب برای اشخاص ناتوان (CRETH) پرونده‌ای را تحقق بخشیده است که ترتیبات مربوط به فنآوری خاصی را برای سالن‌های کنفرانس، سمینارها و نمایش پیشنهاد می‌دهد. این پرونده راه‌حل‌های فنآوری را برای دستیابی به اطلاعات و ارتباطات پیشنهاد می‌دهد.
از دیدگاه فنآوری
الف) فنآوریهای عمومی
عموم مردم سیستم‌های رایانه‌ای را در اختیار دارند که به آنها اجازه می‌دهد تا به اطلاعات دستیابی داشته باشند و وارد ارتباط شوند. این سیستم‌ها با تغییرات کوچک این قابلیت را خواهند داشت تا برای اشخاص ناتوان نیز قابل دسترس باشند. ما به طور خلاصه به برخی از این سیستم‌ها می‌پردازیم.
در سطح بین‌المللی، سیستم‌های “عملیات بانکی در منزل”، که اجازه می‌دهند تا اقدامات بانکی از منزل انجام گیرند، در حال گسترش هستند. همچنین، پست الکترونیکی یک سیستم شایعی است که ارتباط میان یک رایانه با رایانه دیگر را ممکن می‌سازد.
اطلاعات بسیاری بر روی دیسکت‌ها، سی‌دی‌رام یا دی‌وی‌دی در اختیار است: به عنوان مثال، راهنماهای تلفنی معمولی یا حرفه‌ای که ارتباطات حدود 150000 شرکت را فراهم می‌آورند. نمایشگرهای مربوط به راه‌آهن نیز در نسخه الکترونیکی با نام Aridisc در اختیار هستند. برخی روزنامه‌ها در اینترنت منتشر می‌شوند؛ مابقی آنها بر روی دیسکت قابل دسترس هستند. تله‌تکست کانال‌های تلویزیونی برای اشخاص ناشنوا قابل استفاده است، ولی برای اشخاص نابینا سودی ندارند.
Handynet بانک داده‌ای است که فهرستی از ابزارهای سودمند برای ادغام اجتماعی و انطباق دوباره اشخاص ناتوان در اختیار می‌گذارد.
در روزگار کنونی، مطبوعات بسیاری پیش از انتشار بر روی نسخه‌های الکترونیکی ذخیره می‌شوند. وانگهی، فنآوری اسکن کردن اجازه می‌دهد تا اسناد چاپی را به کامپیوتر منتقل نمود. به کمک شیوه‌های جدید از نوع تحلیل‌های آوایی، تبدیل به الفبای بریل، دکمه فرمان، ردیف کلیدهای متناسب و … تمامی این اطلاعات می‌تواند برای اشخاص ناتوان قابل دسترس باشد. برای نیل به این هدف، از سویی باید مقرراتی وجود داشته باشند که پیش‌بینی کنند که نسخه‌های پشتیبان الکترونیکی در دسترس و متمرکز باشند؛ از سوی دیگر، سیستم‌های متناسب در اختیار اشخاص ناتوان باشند (چه در خانه و چه در مکان‌های عمومی که قابلیت دسترسی برای همگان وجود داشته باشد).
ب) فنآوریهای خاص
برخی از شرکتها، ابزارهایی را گسترش داده‌اند که به طور مستقیم به نیازهای اشخاص ناتوان پاسخ می‌دهد. این فنآوری‌ها، دستیابی به اطلاعات و ارتباطات برای این اشخاص را تسهیل می‌کنند. ما به طور خلاصه برخی از این تحقق‌ها را مطالعه می‌کنیم.
ابزارهایی برای ارتباط از راه دور اشخاصی که دچار اختلالات شنوایی هستند، تصور شده‌اند. آمپلی‌فایرهایی که در تلفن نصب می‌شود، سیگنال‌های شنوایی را برای ناشنوایان و کم‌شنوایان قابل دسترس مینمایند. تلفن نوشتاری، وسیله‌ای ارتباطی است که به کمک آن دو طرف مکاتبه می‌توانند ارتباط نوشته‌ای برقرار سازند. آن می‌تواند بسته یا نیمه‌باز باشد. در سیستم بسته، دو طرف مکاتبه یک تلفن مجهز به صفحه کلید مرسوم را در اختیار دارند که از طریق آن ، آنها پیام‌های خود را به رمز منتقل می‌کنند (با شبیه گردانیدن حروف الفبا به دکمه‌های تلفن)، همچنین یک صفحه نمایشی که اطلاعات را دریافت می‌دارد.
در سیستم نیمه باز، فقط شخص ناتوان از نظر شنوایی یک صفحه نمایش را در اختیار دارد و اطلاعات را به صورت شفاهی به طرف مکاتبه خود گسیل می‌دارد.
Belgacom یک سیستم تلفنی تله‌تکست را به دست می‌دهد: شخص ناشنوا، متن خود را بر روی رایانه تایپ می‌کند، و آن را به مرکزی منتقل می‌نماید که در آنجا یک کاربر با طرف مکاتبه تماس برقرار می‌سازد؛ طرف مکاتبه به این کاربر پاسخ می‌دهد و این شخص پیام وی را نسخه‌برداری کرده و به شخص ناشنوا انتقال می‌دهد.
کانال‌های تلویزیونی، برای اشخاص ناشنوا، برنامه‌های زیرنویس‌دار و برنامه‌هایی به همراه ترجمه ادایی را پخش می‌کنند. در انگلستان، طرحی در دست است که هدف از آن فراهم آوردن اطلاعات شفاهی است تا اشخاص نابینا بتوانند فیلم‌های مستند و فیلم‌ها در سالن‌هایی که درب آن برای عموم باز است، را تعقیب کنند. این طرح (موسوم به “توصیف شنیداری تلویزیون“) مبتنی بر توضیحات بیشتری است که عمل، مکان و طرز پوشش را توصیف می‌کند. تلویزیون همین سیستم را برگزیده است: شرح‌هایی به تصویر اضافه شده‌اند تا به نابینایان این امکان را بدهد تا برنامه‌های تلویزیونی مختلفی را دنبال کنند. برنامه‌های با توصیف شنیداری طی حدود 4 ساعت در هفته پخش می‌شوند.
Franklin Langage Master، یک فرهنگ‌لغت الکترونیکی است. ویژگی آن حروف درشت و خروجی سخنگوی آن است. این فرهنگ‌لغت، در فرم فشرده به راحتی قابل نقل و انتقال است. در این فرهنگ‌لغت، کلمات مترادف، هم‌آوا، هم‌خانواده و تصحیح‌کننده املا وجود دارد.
در پاریس، هتلی این ویژگی را ارائه می‌دهد که اتاق‌هایی را در اختیار می‌گذارد که برای اشخاص دچار معلولیت‌های حسی و حرکتی تدارک دیده شده‌اند. این اتاق‌ها کاملا مناسب است: تجهیزات آنها (روشنایی، تلفن، درها، شیرآلات و …) می‌توانند به کمک انگشت، فوت یا صدا از دور کنترل شوند؛ به علاوه، هشت سالن کنفرانس طراحی و تجهیز شده است تا پذیرای اشخاصی باشد که دچار انواع گوناگونی از معلولیت‌ها هستند.
همچنین CAPS را خاطرنشان می‌شویم: سیستمی مربوط به اطلاعات، که قابلیت دسترسی به اسناد الکترونیکی را برای اشخاصی که در دسترسی به اسناد با مشکلاتی روبه رو هستند، همچون نابینایان، ناتوانان جسمی و … فراهم می‌آورند. دست آخر اعلام می‌داریم: مجلات مطبوعاتی بر روی نوارهای کاست شنیداری؛ روزنامه‌هایی که بر روی دیسکت منتشر می‌شوند و با خط بریل قابل خواندن هستند؛ روزنامه‌هایی که توسط شبکه خاصی انتقال می‌یابند و در خانه دریافت شده و با خط بریل خوانده می‌شود.
همان‌گونه که مشاهده می‌شود امکان‌های متنوعی برای دستیابی به اطلاعات و ارتباط اشخاص معلول وجود دارد و در کشورهای پیشرفته دنیا انجام گرفته است. با این وجود، باید بر ضرورت اتخاذ تصمیم‌هایی برای سازمان دادن هر چه وسیع تر این شیوه‌ها و گسترش آنها تاکید کرد. در این قلمرو، سرویس‌های عمومی و مؤسسات برای پاسخ‌گویی هر چه بهتر به نیازها و بهبود کیفیت زندگی اشخاص ناتوان می‌توانند همکاری کنند.
1 دیدگاه
امین سلامتی
من معلولیت جسمی دارم متاهلم و 3 فرزند دارم .. شغلی ندارم بیکارم همچنین مسکن اجاره نشستم که هرماه بامشکل پرداخت اجاره خانه مواجه میشوم … امیدوارم خدا بداد ما معلولان برسه …